 Hanna Arendt-in məşhur faşist cəlladı Adolf Eyxmanın məhkəməsi haqda "Şərin banallığı. Eyxman Yerusəlimdə” adlı sənədli kitabı var. Çox maraqlı kitabdır, arzu edərdim dilimizə də tərcümə edilsin. Orda bir neçə yerdə yəhudilər də tənqid edilir.
Məsələn, yazır ki, milyonlarla yəhudinin alman faşizminə qarşı döyüşməməsi, taleyə qul kimi boyun əyib sakitcə qaz kameralarına yollanması anlaşılan, qəbul edilən deyil. Doğrudan da kiçik istisnaları çıxsaq yəhudilər 2-ci cahan savaşında ancaq qurban rolunda olublar, faşizmlə mütəşəkkil şəkildə döyüşməyiblər. Əksinə, hətta Avropanın bəzi varlı yəhudiləri ilkin dövrlərdə faşistlərlə əməkdaşlıq ediblər, qurbanların seçilməsinə, iyrənc "seleksiya” prosesinə yardımçı olublar. Arendtin kitabındakı bu motivləri yəhudilər sevmirlər, onun haqqında tənqidlər yazıblar.
Bunu yada salmağım Xocalı ilə bağlıdır. Bəzən deyirlər ki, belə məsələlər ümummilli məsələ kateqoriyasına aiddir, burda müxalifət-iqtidar söhbəti ola bilməz, hamımız bir nöqtəyə vurmalıyıq və sairə. İlk baxışdan mübahisəsiz görünür. Ancaq Zahid Orucla yanaşı durub Xocalıdan danışmaq sizə nə qədər asandır? Mənə asan deyil. Xalqımız bunu bir ata sözündə yaxşı deyibdir: "Elə adamlar var ki, onlarla yas yerinə də gedilməz”.
Eyni zamanda, vaxtilə Xocalını darda, düşmən əhatəsində qoyub köməyə getməyən kimdir? Bizik. O vaxt, elə sonralar da hərbi xidmətdən yayınanlar indi hamıdan bərk qışqırırlar, "qisas alacağıq!” deyirlər. Mən diqqət eləmişəm, özü də Qarabağ qazilərindən də bərk qışqırırlar. Yazıq Xocalı qurbanları onların dəbdəbəli həyatı üçün bir örtük rolunu alıb. Azərbaycanı çapıb-talayırlar, yaltaqlıq, alçaqlıqla məşğuldurlar, arada da zarıyırlar: "Bizim dərdimiz var, görürsünüz, kürü yaxmacı da boğazımızdan rahat keçmir!”
Ən absurdu isə bu deyil. Azərbaycan mətbuatında, rəsmi dövlət məmurlarının dilində çox vaxt belə ifadələr səslənir: "Filankəs təmiz azərbaycanlı deyil, onun qanında qarışıq var”. İrqçi, faşist düşüncənin buynuzu olmur ki? Elə bu kimi söhbətlərdən faşizm, soyqırımlar başlayır. Təzəlikcə bu mövzuda Bakı metrosunun şefi Tağı Əhmədov da danışmışdı. Demişdi ki, Azərbaycanda yüksək dövlət vəzifələrini "təmiz qanlı azərbaycanlılar” tutmalıdır. Normal dövlətdə bu cür faşist düşüncəli adamı metro kimi strateji obyektə rəhbər qoyardılarmı?
Ancaq sabah - Xocalını anım günündə bu adam başqa məmur-faşist yoldaşları ilə gedəcək Xocalı abidəsinin önünə əklil qoyacaq. O adamların xatirəsi önündə baş əyəcək ki, başqa bir faşizmin qurbanları olmuşdular və ancaq türk olduqlarına görə öldürülmüşdülər. Faşistin faşizm qurbanlarını yad eləməsi tragikomediyası budur. Axı soyqırım qurbanlarını soyqırım ideologiyası ilə nəfəs alan birisinin yad eləməsi qədər absurd şey yoxdur. Bir məşhur məsəlimizi müəyyən qədər dəyişsək, bunlar deyir ki, soyqırımı soyqırımla "çıxartmaq” olar.
Belə bir əcaib şəraitdəyik. Adamlar başa düşməlidir ki, çağdaş dünyada "millət” anlayışı bizim başa düşdüyümüz anlamda işlədilmir. Millət deyərkən hər hansı dövlətin bütün vətəndaşları nəzərdə tutulur. O cümlədən, "təmiz qan” anlayışı ancaq tibbi baxımdan işlədilər bilər. Yəni, qanda hansısa xəstəlik yoxdursa, damarlar kirəcləşməyibsə və sairə.
Diplomatiyadan, beynəlxalq siyasətdən anlayışı olmayanlar Türkiyə prezidenti Abdulla Gülü tənqid edirlər, deyirlər niyə prezident seçilməsi münasibətiylə Sarkisyana təbrik göndərib. Koçaryanla, Sarkisyanla gülə-gülə görüşüb şəkillər çəkdirən dövlət başçılarının rəhbərliyi altında yaşayanların Abdullah Gülü qınaması növbəti absurddur.
Əslində bu mövqe ilə - Gülün tənqidi ilə - mən də razıyam, ancaq ona görə yox ki, Sarkisyan ermənidir. Ona görə ki, Ermənistanda prezident seçkilərində ciddi saxtakarlıq olub.
Azərbaycan işğal olunub, adamlar evlərindən qovulub. Bu, ədalətsizlikdir. Ədalətsizliyi isə ancaq ədalətlə bərpa eləmək olar, ədalətsizliklə yox. Ədalətsizlik cinayət şəklindədir, cinayətkarın isə, milliyəti olmur. İndi populyar olan "oğru dünyası”na baxın: görün orda müxtəlif millətlər necə "qardaş” kimidir...
Zamin HACI
zaminhaci@gmail.com
|
