Mən keçən əsrin altımışıncı illərində ənənəvi müsəlman ailəsində dünyaya gəlmişəm. Özümü tanıyandan hər iki valideynimin (Allah dünyasını dəyişən bütün valideynlərə rəhmət eləsin) ciddi qayda-qanunla namaz qılmalarını, İslam dininin bütün ayinlərinə nizam-intizamla riayət etmələni görmüşəm. Anam tam savadsız idi. O, talış dilindən başqa heç bir dildə ömrünün axırına kimi danışa bilmədi. Hətta ailəmizə təşrif buyuran gəlinlər anamla ünsiyyət qurmaları üçün talış dilini öyrənmək zorunda qaldılar. Heç bir hərf tanımayan anamın ərəb dilində namazın mətnini necə öyrənməsi məni həmişə maraqlandırıb.
Rəsmən allahsız olan Sovet hakimiyyətinin qılıncının sağı və solu kəsdiyi vaxtlar tək bizim ailədə deyil, kəndimizin əksər ailələrində yaşlılar namaz qılar, orucluq, qurbanlıq, məhərrəmlik, səfər və digər ayları əhatə edən İslam təqvimi ilə həyatlarına nizam verərdilər. Həmən dövrdə mən atamın təkidilə qonşu kənddə molla yanında Quranı orcinaldan hərfən oxumağı da öyrəndim. O vaxtdan etibarən cümə axşamları atamın vəsiyyətinə rəğmən harada olmağımdan asılı olmayaraq YaSin oxumağım mütləqdir.
Ən ciddiliyə alınan aylardan biri Məhərrəm ayı idi. Kəndimizdə o vaxtlar məscid yox idi. Bu səbəbdən Məhərrəm ayı daxil olan kimi növbə ilə hər il evlərin birində təkiyə qurulardı. Adətən biri kişilər, digəri isə qadınlar üçün nəzərdə tutulan iki təkiyədən söhbət gedirdi. Kənd sakinləri tam heyətdə qaranlıq düşən kimi təkiyələrdə yığışar, İmam Hüseynə təziyyə saxlayardılar. Aşura gününə 4 gün qalmışdan kəndimizdə ehsan verilməyə başlayırdılar. Bununla bağlı çox ciddi nizam-intizama əsaslanan bir sistem qurulmuşdu. Kənd sakinləri mövcüd təsərrüfatların sayından asılı olaraq bərabər sayda dörd qrupa bölünmüşdülər. Hər axşam qruplardan biri ehsan verir, yerdə qalan üç qrup isə ehsana dəvət edilirdilər. Bu minvalla Aşura ərəfəsində bütün ailələr bir axşam ehsan verirdi, digər üç axşamı isə ehsan yeməyə gedirdi.
Məhərrəmlik ayının kulminasiya nöqtəsi isə Aşura axşamı idi. Bu axşam dualar oxunar, ucadan mərsiyələr səsləndirər, zikir tutardılar. Aşura günü isə ələm gəzdirər, şaxsey-vaxsey tədbirləri ifa edərdilər.
Əlbəttə yaşa dolduqca, dünyanın işlərindən və gedişatından baş çıxardıqca dinimizlə bağlı, xüsusən onun 7-ci əsr səviyyəsindən irəli getməməsi, bu günün tələblərinə uyğun İslam dinində islahatların aparılmaması, İslam dininin dünyada, xüsusən Qərbdə əsassız obrazının formalaşması, İslama doqma kimi baxılması, onun mütərəqqiliyinin təbliğ olunmasında dünya boyu ciddi nöqsanlar, münafiqlərin İslam adıla at oynatmaları və s. məsələlər məni ciddi düşündürüb...
Bü axşam Aşura axşamıdır. Yuxarıdakıları mən keçmiş zamanda yazdım. Amma bu ənənə bu gün də davam edir. Kəndimiz Aşura axşamına yığışıb. Amma bircə dəyişiliklə. Sovet hakimiyyəti dağılandan sonra kəndimizdə məscid tikilib, sakinlər ora yığışır. Kəndimiz hazırda ayaq üstədir. O, İmam Hüseynin şəhadətə yetirilməsinin matəmini saxlayır. Bu gün bir-birinə rastlaşan sakinlər çox vaxt salam əvəzinə bir-birilərinə: "İmam savab versin", - deyirlər.
İmam Sizə savab versin, Əziz dostlar!
Ataxan ƏBİLOV
