Keşən əsrin 37-ci ilinə qədər həm Azərbaycan türkcəsində, həm də talış dilində misilsiz poeziya nümunələri yaratmış Zülfüqar Əhmədzadə adlı maarifpərvər bir şair yaşamışdır. Totalitar Sovet İmperiyasının repressiv rejimi başda İosif Stalin olmaqla, onun Azərbaycandakı palaçı Mircəfər Bağırov bu müqtədir ziyalını yaradıcılığının çiçəkləndiyi dövründə, – 42 yaşında, heç bir günahı olmadan, ölümə məhkum etmişdir. Z. Əhmədzadə poeziyasından təkcə bir nümunə gətirmək yetərlidir ki, onun yaradıcılığının qüdrəti və gücü bəlli olsun! Belə ki, 1930-cu illərdə Azərbaycan ədəbiyyatının korifeylərindən ibarət Münsiflər Heyətinə kodlaşdırılmış anonim təxəllüslərlə təqdim olunmuş ədəbi əsərlər içərisində “Qaranquş” təxəllüslü müəllif “Arktika” poeması ilə birinci yerə layiq görülmüşdür! O, Zülfüqar Əhmədzadə olmuşdur!
Zülfüqar Əhmədzadənin qızı, Azərbaycanın tanınmış pedaqoqu, uzun illər Bakı şəhərində orta məktəb direktoru işləmiş, indi isə təqaüddə olan Mariyetta xanımı (rəsmi sənədlərdə adı Məriyyətdir) 1992-ci ildə xalqımızın böyük oğlu, hazırda ictimai-siyasi baxışlarına görə şərlənərək, Azərbaycan Respublikasında uzun müddətli həbsxana həyatına məhkum edilmiş, “Tolışi sədo” qəzetinin Baş redaktoru, Hüquq Müdafiəçisi, riyaziyyatçı-alim Hilal Məmmədov mənimlə tanış etmişdir. Mariyetta xanımın anası Nina xanım milliyyətcə Avar xalqına mənsub idi. Mariyetta xanım bizə atasının həbs olunmasından sonra, ailəsinin çəkdiyi məşəqqətlərdən danışırdı. O, atasının həbs olunmasından sonra qohum-əqrəbanın, qonşuların, dost-tanışların hamısının onun ailəsindən necə üz döndərməklərindən danışırdı. O, yalnız bir nəfərin Zülfüqarın ailəsinə qayğı və diqətinin əsirgəməməsini bildirmişdi. Mariyetta xanım anası Ninanın dili ilə, həmin adamla bağlı bir hadisəni bizə belə nəql etmişdi:
- “Zülfüqarı həbs edəndən sonra, evimizin qapısını heç kim açmadı. Hətta, yaxın qohumlarımız da qorxudan bizlə əlaqə saxlamağa qorxurdular. Yeganə adam onun dostu, Azərbaycanın qüdrətli şairi Səməd Vurğun idi ki, halımızdan tez-tez xəbər tutur, ürək-dirək verir və imkanı daxilində maddi kömək də edirdi. Günlərin bir günü Səməd zəng vurub, mənə dedi ; “Zülfüqarla bağlı Mircəfərin qəbuluna gedəcəyəm. Sən də gəl, bəlkə bir yerdə onun qəbuluna düşə bildik.” Təyin etdiyi vaxtda getdim. Çox həyəcanlı idim. Mircəfər Bağırovun qəbuluna Səməd Vurğunu buraxdılar, mənə isə, içəri keçməyə icazə vermədilər. Səməd dedi ki, “eyib etməz, bacım, sən aşağıdakı bağda otur, məni gözlə.” Mən bağda oturub, onu gözləməyə başladım. Təxminən bir saatdan sonra nəhayət ki, Səməd Vurğun binadan çıxıb mənə tərəf gəldi. O, mənə yaxınlaşıb: - “ Nina bacı, o daşürəkli məni eşitmədi!”-deyərək, hönkür-hönkür ağlamağa başladı...”
Hörmətli oxucuların nəzərinə çatdırım ki, istedadlı şair Zülfüqar Əhmədzadə Astara rayonunun Pensər kəndində dünyaya göz açmışdır. 1937-ci ildə talış dilində yazdığı bir şerində “Lenin çəmə rəhbəre. Bə dınyo bərabəre!” (azərbaycanca: “Lenin bizim rəhbərdir. O, dünyaya bərabərdir!”) misrasını Mircəfər Bağırov qəsdən, məqsədli şəkildə “Lenin o biri dünyaya bərabərdir!” fikri kimi , interpretasiya edərək, onu güllələnməyə məhkum etmişdir. Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, Zülfüqar Əhmədzadə bu günə kimi, tam reablitasiya olunmamış yeganə Azərbaycan və Talış şairidir.
Represiyaların tüğyan etdiyi bir dövrdə, barəsində ölüm hökmü çıxarılmış bir insanın müdafiəsinə qalxmaq hər kişinin işi deyildi. Z. Əhmədzadənin talış mənşəli bir ziyalı olmasını da bura əlavə etsək, bu işin həmin insanın şəxsi həyatı üçün nə qədər təhlükəli olması açıq-aşkar idi.
Təkcə bu hadisə yetərlidir ki, Səməd Vurğun haqqında: - “Nəhəng kişi, dahi şəxsiyyət olmuşdur, O!” – deyəsən!
“Arxa olma arxalıya, deyərlər ki, yamaqdır!
Arxa ol ki, arxasıza, qoy desinlər, dayaqdır!” – kimi, qızıl kəlamların müəllifi də dahi şairimiz Səməd Vurğundur! Şairin sadə dildə, yüksək istedadla qələmə aldığı “Azərbaycan” şeri yetərlidir ki, onun adı Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə qızıl hərflərlə yazılsın! Necə ki, yazıldı da!
Hörmətli oxucu, bir məsələni də Sizin nəzər-diqqətinizə çatdırmağı özümə borc bilirəm. Belə ki, son zamanlar Azərbaycanın siyasət establişmentində heç bir uğura imza ata bilməyən, işi-gücü boş-boşuna demaqoqluq etmək, eləcə də ölkəmizin qardaş xalqları arasında nifaq toxumu səpmək olan Sərdar Cəlaloğlu adında bir “siyasətbaz”ın Azərbaycan ədəbiyyatının korifeyi olan Səməd Vurğun barəsində mətbuatda ədəbsiz ifadələr işlətməsi (qısqanclıq zəminində) bizlərdə acı təəssüf hissi doğurur.
Səməd Vurğun bu gün sağ olsaydı, heş şübhəsiz ki, O, 37-ci illərin dəhşətli metodları ilə cəzalandırılan talış əsilli Azərbaycan alimləri - Novruzəli Məmmədov və Hilal Məmmədovun da hüquqlarını müdafiə edərdi, nəinki “sərdarcəlaloğulları” kimi yıxılana balta çalmazdı... Buna mənim zərrə qədər də olsun şübhəm yoxdur.
Mehdibəy ŞƏRƏFXANİ (Səfərov)
kulturoloq
