Yandaşlarına Cumhuriyyəti çamuriyyət yazdıran Ərdoğan hakimiyyətinin Osmanlı Türkiyəsinə olan simpatiyası artıq heç kim üçün sirr deyil. Zəmanəmizin Türk Sultanı siyasətində, fəaliyyətində, davarnış və bəyanatlarında, Türkiyəni Osmanlı dönəminə qaytaracağı ilə bağlı xeyli mesajlar verib. Ərdoğanın fikrincə, Türkiyə Osmanlı dəyərlərinə sahib çıxmaqla, müstəqil siyasət yürüdə bilən dövlətə çevriləcək və digər türk xalqlarına və dövlətlərinə dəstək verə biləcək qədər gücə sahib olacaq. Açığı, Türkiyədə xalq da dəyişib desəm yanılmaram, diqqət edirsinizsə, hamısı olmasa da TC vətəndaşları arasında Ərdoğanın romantikasını bölüşənlər az deyil. Biz hamımız darbe hadisələri zamanı saqqalı və ya saqqalsız türklərin mehmetciklərə qarşı İŞİD-dən çox da fərqlənməyən aşırı qəddarlığına şahid olduq. 

Son həftələrdə Türkiyə prezidentinin, atdığı addımlarda ilk dəfə olaraq məntiqini anlaya bilirəm. Məlum olduğu kimi terrorçularla mübarizə adı ilə Türkiyənin quru qoşunları İraq ərazisinə daxil olub. İraqda da, Suriyada olduğu kimi dövlətin mövcudluğundan danışmağa dəyməz, İraq ərazisində real olaraq azı 3 “dövlət”  mövcuddur. Bunlar Abadi hakimiyəti, Məsud Bərzaninin rəhbərlik etdiyi Kürdüstün dövləti və İŞİD-dir. Dünya mətbuatında müxtəlif ekspertlər, Ərdoğanın İraqa ordu yeritməsində məqsədinin daha çox PKK ilə mübarizə olduğunu qeyd etsələr də, Ərdoğan İŞİD-lə mübarizədən də danışır. O da ehtimal olunur ki, belə bir addıma Türk Sultanı təkbaşına və yalnız ərəb (Qətər və SƏ rəhbərliyi) arkadaşlarının dəstəyilə deyil, həm də Dövlət Departamentinin və Rus Çarının iznilə gedib. Ötən günlərdə Valday klubunda iştirak edən Putinə, italiyalı jurnalist  İraq və Liviyaya, Suriyada olduğu kimi Rusiyanın ordu yeridəcəyi haqqında soruşduqda, Putinin bunun baş verməyəcəyini bildirməsi də, şimal qonşumuzun İraqdakı münaqişələrə sadəcə tamaşaçı qalacağını düşünmək üçün əsas verir. Hərçənd, Putinin heç də həmişə dediklərinə sadiq qalacağını qəti şəkildə iddi etmək olmur. Bundan başqa Ərdoğan çıxışlarında türk ordusunun İraqda aparılan əməliyyatlarda Rusiyanın dəstəyinin olduğunu dolayısıyla ifadə edib. 

Türkiyənin İrqa ordu yeritməsinin səbəbi təkcə terrorçularla mübarizə və türk toplumunun müdafiəsidirmi? Axı, məlumdur ki, İraq türkmənləri İŞİD yaradılmamışdan əvvəl, İraq şiə hakimiyyətinin girovluğunda idi. Nə üçün o zaman Ərdoğan türkmənlərin müdafiəsinə qalxmadı? Bu suala Türk Sultanı iki həftə öncə, Türkiyənin təhsil nazirliyinin Bursada təşkil etdiyi tədbirdə çıxışı zamanı belə cavabladı ki, bu zamana qədər səbr etdik, artıq səbrin də tükəndiyi yer var. Elə həmin çıxışında Ərdoğan türk tarxindən misal gətirərək Mosul və Kərkükün türklərə (dolayısılə Türkiyəyə) məxsus olduğunu qeyd etdi. Əsas məsələ də elə burdadı. 

Bildiyimiz kimi, dünyanın, ələlxüsus da Yaxın Şərqin siyasi xəritəsinin dəyişdirilməsi prosessinə hazırlıq gedir. Osmanlı imperiyası dönəmində Yaxın Şərqdə türklərin güclü mövqeyə sahib olması, regiondakı vəziyyət, geosiyasi konyuktura, hazırkı Türkiyə hakimiyyəti üçün Osmanlı miraslarına sahib çıxmaq niyyəti yaradıb və bu planda Mosul, Kərkük, Suleymaniyədə Putinin Krımda keçirdiyi referendum sayağı bir referendum təşkil etməsi, və yaxud heç olmasa bu bölgədə türk silahlı qüvvələrinin hərbi bazasının mövcudluğu zəruriləşib. İraq baş naziri Heydər Abadinin Ərdoğanın İraqa ordu yeritməsini isterik reaksiyasına isə tüpürmək də olar, bir az əvvəl qeyd etdiyim kimi, İraq dövləti son dərəcə formal və şərti anlayışıdır. Gələcəkdə isə ümumiyyətlə bu formallıqdan da əsər əlamət qalmayacaq. Bir halda ki, gələcəkdə İraq bölünəcək, o zaman Türkiyənin də türk toplumuna sahib çıxması aktuallaşır və həmin perspektivə elə indidən hazır olması, bölgədə türk ordusunun mövcudluğunu təmin etməsi, Türkiyə üçün qaçılmaz addımlardı. Düzdür, hazırda Məsud Bərzani ilə bir qədər isti münasibətləri olan Ərdoğan hakimiyyətinin Mosulun gələcəyilə bağlı qarşıdurması baş verə bilər, Təkcə, Kərkükdə 120 min peşmərgə silahlıları istehkam qurub, ancaq heç kim türklərə qızıl podnosun içində hədiyyə vəd etməyib və bunu Ərdoğan da, yandaşları da yaxşı bilməlidir. Türk silahlı qüvvələrinin avtoritetnin bərpa olunması, prestijinin qaldırılması, iri çaplı uğurlu ciddi hərbi əməliyatların həyata keçirilməsi tələb edir. Zənnimcə, döyüşlər böyüyərsə, Türkiyə silahlı qüvvələri İraqdakı kürdlərin, Abadi rejiminin və  İranın bu ölkədəki silahlı qruplarının öhdəsindən gələ biləcək qüdrətə sahibdir. Üstəlik Ərdoğan emossional deyil, bir az praqmatik davranarsa, dostluq etdiyi SƏ və Qətərdən başqa, eyni zamanda ABŞ və İsraildən də dəstək ala bilər. Rusiyanın isə bu savaşa qatılacaq gücdə olduğunu düşünmürəm və bu səbəbdən Putinin Türkiyədən Krımı Rusiyanın vilayəti kimi tanımaq şərtini irəli sürəcəyinə Ərdoğan tərəddüd etmədən rədd cavab verə bilər. Bir də Türkiyə Suleymaniyyəni tam nəzarətə alarsa, İrandakı 40 milyon türkün azadlığı üçün böyük hərəkata başlmasına ciddi stimul yaratmış olar.    

İndi dəqiq deyə bilmərəm, türk Sultanı həqiqətənmi İraqda Osmanlı mirasına sahib çıxmaqda qəti qərarlıdır, yoxsa bu bir şoudur. Ancaq istənilən halda artıq İraqa ordu yeridilib, qayıtmaq, özü də əliboş qayıtmaq, heç bir halda nə Ərdoğanın siyasətinə adekvat sayıla bilər, nə də geosiyasi vəziyyət baxımından Türkiyə milli maraqlarına xidmət edər. “Eşşəyə minmək bir ayıb” deyilir türklərin ata misalında, hansı ki, türklər at minər, indi ərəb dəvəsinə minibsə, dəvə dizini yerə qoymadan belindən düşməzlər. Və ən əsası, gələcəkdə bölünən İraqa Türkiyə indidən hazır olmazsa, ordakı türk torpaqlarına sahib çıxmazsa, Türkiyənin özünü gələcəyi böyük sual altına alınmış olar. Əlbəttə burda itkilərdən, həm də canlı itkilərdən də söhbət gedir, ancaq gəlin razılaşaq ki, 17 imperiyanı türklər xahiş minnətlə qurmayıblar, bu xalqın döyüşmədiyi zaman oldumu? Polkovnik Zəkəriyyə demiş, “türk atdan düşüb əlinə təsbeh alanda deyil, ata belində əlində qılınc olduqda uğur qazanar”.  

Elnur MƏLİKOV  
vətəndaş fəalı 

Yazı müəllifin öz mövqeyini əks etdirir