 Tolışi zıvoni umutedəmon
Tolışiədə feli curon 2 ğısmin:
I. Feli leksikə məno curon;
II. Feli qrəmatikə məno curon.
FELİ LEKSİKƏ MƏNO CURON 5 poən:
1) koəkə felon:
kuey-бить- döymək, yəy– ударить-vurmaq, bıriey–резать- kəsmək,
patey- готовить (еду)-bişirmək, dutey– шить- tikmək,
arıştey,– сломать- sındırmaq, ofəyey– создать -yaratmaq...
2) nıtği felon:
votey– говорить-demək, qəp jəy– разговаривать -danışmaq,
məsey– слышать – eşitmək, quş doy– послушать –qulaq asmaq,
ovarde– обращаться –müraciət etmək, pıç-pıç kardey– шептать -pıçıldamaq…
3) hərəkəti felon:
vitey– бегать -qaçmaq, vaştey– прыгать -tullanmaq,
omey– приходить –gəlmək, səy– получать- almaq,
vardey– приносить –gətirmək, rostbey– подниматься –qalxmaq ,
eşey– спускаться –enmək, pərey,– летать- uçmaq, evoy– сходить- aşağı düşmək…
4) təfəkkuri felon:
şıney – думать –düşünmək, famey– разуметь –anlamaq;
sərəsey соображать –başa düşə bilmək, понимать- qanmaq;
dərəsey– а) понимать-anlamaq; б) догнать - çatmaq,yetişmək;
zıney– знать –bilmək,, bə yod vardey– вспоминать -xatırlamaq…
5) hol-vəziyəti felon:
mandey – стоять -durmaq,, nıştey– сидеть- oturmaq, hıtey– спать -yatmaq,
edəsey– подглядывать- baxmaq, reçin karde– прихорашивать – gözəlləşdirmək,
ranq jəy– красить –rəngləmək...
FELİ QRƏMATİKƏ MƏNO CURON 6 poən:
1) məlumə felon: S+V+O;
Az handedəm kitobi.
– Я читаю книгу.
Mən kitab oxuyuram
2) məchulə felon: (-S)+O+V;
Hukm handə be.
Приговор был оглашен .
Hökm oxundu
3) beşəxsə felon: (-S) (–O) + V;
Çe sıxanədə vey qəp jə bıə.
Много сказано на эту тему.
Bu mövzuda çox danışılıb.
4) oqardemonə felon: (S+O) +V;
Diyəpo roonədə maşinon vində bedəbe.
Автомобилей можно было увидеть на далеких дорогах.
Uzaq yollarda maşınlar görünürdü.
5) vəynə felon: (S+S)+V+O;
Əmə nıvıştedəmon bəyəndı nomə.
- Мы пишем друг-другу письма.
Biz yazışırıq.
6) icbarə felon: -S (+S) +V+O;
Dome eğande ıştə nom bə siyahi.
– Добился включения своего имени в список.
Adımı siyahıya yazdırdım
***
Feli qrəmatikə məno curon çok dərəseo bəpe bızini 2 çiy:
Cumlədə subyekt-verb-obyekt ( SVO) yəni mıbtədo-xəbə-təmoməti (MXT) mınosibəton çe cur beydən?
Təsirinə fel, betəsirə fel çiçe?
Koəvind (subyekt) qıləy ko, hol, hərəkət icro kardeo qıləy halətədə conəvə (obyekt) tələb kardedə, co halətə ne. Məsələn:
Im felon ğəbul kardedən ismi təsirinə holi:
1) vindey (çiçi?) Doy, kəy, zəmini, osmoni...
... – видеть (чего?) – дерево, дом, землю, небо…
Görmək ( nəyi?) ağacı, evi, yeri, göyü...
2) zıney (çiçi?) dərsi, mətləbi, məsələ, xəbə...
знать (чего//что?) – урок, намерения, вопрос, сведения…
Bilmək ( nəyi?) dərsi, mətləbi, məsələni, xəbəri...
3) votey (çiçi?) sıxani, cumlə, xəbə, vəsyəti...
...говорить (что?) – слово, предложение, информацию, завещание…
Söyləmək (həyi?) sözü, cümləni, xəbəri, vəsiyyəti
4) məsey (çiçi?) sədo, nəsihəti, yoli, xəbə...
...слышать (чего?) – голос, наставления, (назидания) старшего, весть…
Eşitmək (nəyi?) səsi, nəsihəti, böyüyü, xəbəri...
Əmma ım felon ğəbul kardedənin ismi təsirinə holi:
1) omey ( bəke? çoknə? çe cur?) bə vindemon, de vılə çanqə...
... приходить (куда? как? каким образом?) – на встречу, с букетом цветов…
Gəlmək ( hara? necə? nə cür?) görüşə, gül dəstəsilə...
2) nıştey( konco? de ki? çe cur? - mərədə, de duston, qırdəve...
...сидеть (где? с кем? как?) – в кругу, с друзьями, поджав ноги под себя…
Oturmaq( harada? kimlə?necə? - bir dairədə, dostlarla birgə,bardaq quraraq..
3) vışkiey ( kəynə? bə çi? çoknə?) hejo, bəştə, de hınə...
... справиться (когда? с чем? как?) – всегда, с собой, смело…
Bacarmaq( haçan? niyə? necə? ) hər vaxt, özünlə, cəsarətlə...
4) şey ( bə kon vırə? boçi? de ki? Bə kə, bo hıte, de hırdəni...
... поехать, идти (куда? зачем? с кем?) – домой, чтобы спать, с ребенком…
Getmək ( haraya? niyə? kimlə?) – evə, yatmağa, uşaqlarla...
1) Verb (fel) ğəbul kardedəbu təsirinə holi, bəy votedən təsirinə fel.
Məsələn:
Kuey- бить -döymək, jəy- ударить -vurmaq –
bıriey- резать –kəsmək; votey- говорить –söyləmək,
məsey –слышать –eşitmək,vardey- приносить –gətirmək;
zıney- знат –bilməkь, famey- соображать – başa düşmək,
bə yod dənoy- напоминать –xatırlamaq; hıtvoney-– уложить спать -yatızdırmaq....
2) Verb (fel) ğəbul kardedənıbu ismi təsirinə holi, bəy votedən betəsirə fel.
Məsələn:
omey- приходить- gəlmək, səy- получать- almaq ,
eşey- спускаться –aşağı düşmək, evoy- сходить –aşağı enmək,
pərey- летать -uçmaq, ovardey- обращаться –müraciət etmək,
vaştey, - прыгать -tullanmaq,, rostbey- подниматься -qalxmaq,
ranq jəy- красить –rəngləmək, hıte- спать - yatmaq...
***
Feli qrəmatikə məno curon əks kardedən Subyekti (koəvindi, qəpjə şəxsi) de obyekti (səpe ko vində bıə conəvə) vəynə mınosibəton. Məsələn:
1) Məlumə fel. Har se qılə vırə məlume:= S+V+O
Az (S) nıvıştedəm(V) namə (O).
Я пишу письмо.
Mən məktub yazdım.
2) Oqardemonə fel. Bı cumlədə subyektən, obyektən səpeyəndı eqınedən, yəni hərəkət(V) çe subbyekti ıştən səpe icro bedə. =(S+O) + V
Vıl (S+O) obe(V) boğədə.
Цветок расцвело в саду.
Bağçada gül açıldı.
3) Məchulə fel. Cumlədə mıbtədo heste, əmma əv obyekte, ko çəy səpe icro kardə bedə. Əmma Koəvind (subyekt) qrəmatik cəhəto məlum ni, məchule-nunəkeye. = (-S) V+O
Az (O) nıvıştəbim (V) bə siyahi.
Я записывал список.
Mən siyahıya yazıldım.
4) Beşəxsə fel. Jıqo cumlonədə Subyektən ( kovind, mıbtədo), obyektən (vasitəynə təmoməti, conəvə) beydəni, hiç təsəvvurən bedəni.= (-S, -O) V.
Çı qıliədə ve istefodə kardə bıə ( V ).
Было использовано много глины.
Bu gildən çox istifaqə edilib.
5) Vəynə fel. İyo Subyekt (kovind, mıbtədo) pot ni, qite, cəme... İyo yali ne, ve kəson (vəbəvə, ya bə ico) icro kardedən ko, hol, hərəkəti. = (SS...+ V) + O.
Nıvıştedəmon ( SS... +V ) bəyəndı namə( O )
Пишем друг другу письмо.
Biz bir-birimizlə yazışırdıq.
6) İcbarə fel. Mıbtədo heste, əmma əv Subyekt ni, məmure, vasitəvone. Bo kovindi ( subyekti ) ko kardevone. İyo qəpjən ne, co kəson icro kardedən ko, hol, hərəkəti. ( -S+V)+O
Az dome nıvışte(- S+ V ) namə ( O ).
Я велел написать письмо.
Mən məktub yazdırdım.
***
TOLIŞİƏDƏ FELİ QRƏMATİKƏ MƏNO CURON
ƏSOSİNƏ ƏLOMƏTON:
I. MƏLUMƏ CUR
1) Koəvind ( subyekt, mıbtədo) oşko iştirak kardedə, əv cumlədə nıbeədən hoston bə miyon varde, ya təsəvvur karde bedə çəy ki be.. Məsələn:
Arif səydə kitob.
Акиф покупает книгу.
Akif kitab alır.
Həsən tarsedə toykiyə şəvədə.
Гасан боится темной ночи.
Həsən gecələr qaranlıqdan qorxur.
Kinəvəs pelarzedə çe hano.
Кинавас просыпается во сне.
Kinəvəs yuxuda diksinir.
Səbarz dəvastedə cəmə.
Сабарз складывает снопы....
Səbarz dərz bağlayır.
2) Məlumə cur ibarət bedə həm təsirinə, həmən betəsirə felono:
a) təsirinə məlumə felon:
doy – давать –vermək, dıvey – косить –biçmək,
hamyey – велеть- buyurmaq, oşandey – раскачивать- silkələmək ,
oqətey – сохранить - qorumaq, держать -saxlamaq,
ğəbul kardey – принимать –təhvil almaq...
b) betəsirə məlumə felon:
- qıney – падать -yıxılmaq, qin bey – исчезнуть –itmək,
pebey – встать –qalxmaq, eqıney – падать –düşmək,
dərıjiey – рушиться -uçulmaq, perəsey – расти –boy atmaq,
ve bey – умножаться – çoxalmaq, xıriyey –сверкать- çaxmaq...
3) Məlumə curədə beydən həm soyə, həm soxtə, həmən kaftə (tərkibə) felon:
a) Soyə məlumə felon:
vitey – бегать- qaçmaq, hıtey – спать -yatmaq,
larzey – трястись –titrəmək, sutey –гореть-yanmaq,
ğandey – свалить -atmaq, kardey – делать –etmək,
qıney – падать –dəymək, mandey – стоять -dayanmaq...
b) Soxtə məlumə felon:
vitvoniyey– угнать -qaçırtmaq, похищать-oğurlamaq, sutvoniyey – поджигать-yandırtmaq, dəğandey – совать -soxmaq, bekardey – вынести –çıxarmaq,
səqıniyey – лежать –üstünə düşmək, oğandey – разостлать -yaymaq...
c) Kaftə (tərkibə) məlumə felon:
koməq kardey – помогать- yardım etmək, sə bey – завершиться -qurtarmaq,
xəbə qətey – спросить -soruşmaq, zikkə jəy – кричать -qışqırmaq,
con kəşey – дышать на ладан –can vermək, ro doy – давать возможность – yol vermək...
II. MƏCHULƏ CUR
1) Məchulə felon xəbə bıə cumlonədə mıbtədo beydə, əv subyekt (koəvind) ne, obyekti ıştəne. Yəni koy, holi, hərəkəti icrobıkə (subyekt, koəvind) məlum beydəni, əmma de parsi bə miyon noə beydə: Çiki tərəfo? Məsələn:
Im kitob ve handə bıə.
Эта книга неоднократно была прочитана.
Bu kitab çox oxunub.
Kumə sutvoniyə be.
Хижина была подожжена.
Tövlə yandırılıb.
Nəfo bə sufrə doə be.
Завтрак был подан на стол.
Səhər yeməyi verildi.
Sərhədo oqətə bimon.
Мы были задержаны на границе...
Sərhəddə saxlanıldıq.
2) Məchulə felon soxtə beydən de morfoloji-sintaktikə roy, əncəx de təsirinə felon, ıştən peqardedən bə betəsirə fel. Zyod kardə beydə bə təsirinə felon bınə (əsosi) şikilədə -ə , çəyo dastəkə fel "bey”, soxtə bedə məchulə fel. Məsələn:
Namə nıvıştə bedə.
Письмо пишется.
Məktub yazıldı.
Məmuron vində bin.
Чиновники появились.
Məmurlar görüldü.
Bo çiçon pekıştə nıbimon.
О чем еще не спрашивали нас.
Nələr soruşulmadı bizdən.
Bə kon vıron okırniyə bion.
Вы были затасканы в небывалые места.
Hansı yerlərə aparılmadıq.
3) Məchulə cur soxtə bedə həm soyə, həm soxtə, həmən kaftə (tərkibə) felono:
a) soyə felono soxtə bıə məchulə felon:
molə bey – быть постиранным –silinmək,
hıriyə bey – быть купленным -alınmaq,
kıştə bey – быть убитым – öldürülmək,
soxtə bey – быть созданным –düzəldilmək...
b) soxtə felono bə əməl omə məchulə felon:
oğandə bey – быть разостланным –sərilmək,
eşandə bey – быть встряханным –düşürülmək,
dahaştə bey – быть подперенным –söykənilmək,
səmandə bey – быть изгнанным -qovulmaq,
perəsə bey – быть дотронутым -dartılmaq,
oskandə bey – быть раскопанным -qazımaq...
c) Kaftə (tərkibə) felono soxtə bıə məchulə felon:
bə dast dəğandə bey – быть обманутым -ələ salınmaq,
bə sə dənoə bey – быть объясненным –baça salınmaq,
bə nav dəşə bey – быть впереди идущим –qabağa düşə bilmək -,
qin kardə bey – быть потерянным – itirilə bilmək,
con doə bey – быть присмерти – can verə bilmək...
III. OQARDEMONƏ CUR
1) Jıqo felon xəbə bıə cumlonədə yəndı səpe eqınedə subyekt de obyekti. Yəni hol, hərəkət, ko icro kardə beydə subyekti ıştən səpe ; subyekt peqardedə bə obyekt. Məsələn:
Vo qıniye, xok bə həvo rost kardə be.
Ветер дул, песок был поднять на воздух.
Kulək qopdu, qum havaya sovruldu.
Band de hıri əhotə bedəbe.
Гора была окутана туманом.
Dağ dumanla əhatə olundu.
Diyəroə roədə maşin vində beydəbe.
На далекой дороге можно было увидеть автомобилей.
Uzaq yollarda maşın görünürdü.
2) Oqardemonə felon bə əməl omedən əncəx təsirinə felono, ıştən beydən betəsirə fel . Məsələn:
rost kardey (çiçi?) osıni, bəleti, quşə - поднимать (чего?) – метал, ворота, мешок
rost kardə bey (çiç? çı cur?) – быть поднятым (что? как?) xok bə həvo – песок в воздух...
qaldırmaq (nəyi? Dəmiri, doqqazı, kisəni- qaldırılmaq (nə? haraya? Toz havaya...
bastey (çiçi?) mığоvilə – заключать (что? чего?) договор;
bastə bey (çiç? konco?) mığovilə – быть заключенным (что? где?) - договор...
bağlamaq( nəyi? Müqaviləni- bağlanılmaq( nə? harada?= Müqavilə, idarədə...
vindey (çiçi?) roy, kəy, zəmini, Ovşumi – видеть (чего?) дорогу, дом, землю, Луну;
vində bey (çiç? konjo?) Maşin, roədə - быть увиденным (что? где?) автомобиль, на дороге...
görmək ( nəyi? Yolu, evi, yeri, göyü; görünmək ( nə? harada?) maşın, yolda...
3) Jıqo felon soxtə beydən bənə məchulə felon: bə təsirinə felon bınə (əsosi) əlavə kardə beydə şikilədə -ə iyən dastəkə fel "bey”, nəticədə bə əməl omedə oqardemonə fel. Fərğ ıme ki, məchulə felonədə obyekt oko doə beydə mıbtədo vırədə , subyekt iştirok kardedəni iyo, məchul mandedə. Məsələn:
Məhkəmə bino kardə be
Работа суда была возобновлена.
Məhkəmə başlandı.
Pencə okardə be
Окно было открыто.
Pəncərə açıldı.
Şəkil kəşə be
Фото было снято...
Şəkil çəkildi
Əmma oqardemonə felonədə i beydə obyekt de subyekti , çəvon har dıqlə ehtivo kardə beydən mıbtədo ğəzinə. Hol, hərəkət, ko icro kardə beydə subyekti ıştən səpe.Yəni subyekt peqardedə bə obyekt. Məsələn:
Xok bə osmon rost kardə be
Песок был поднять в воздух.
Toz havaya sovruldu.
Maşin vində be diarə roədə.
Автомобиль был увиден на проселочной дороге.
Uzaq yollarda maşın görünürdü.
IV. BEŞƏXSƏ CUR
1) Jıqo felon xəbə bıə cumlonədə subyektən ( koəvind, qəpəjən, mıbtədo) ,
obyektən (vositəynə təmoməti, səpeş ko vində bıə conəvə) qrəmatik cəhəto nin, hiç təsəvvurən kardə bedənin. Məsələn:
Qıliyo vey istifodə kardə beydəbe
Было употреблено много глины.
Gildən çox istifadə edilirdi.
Çəy həxədə ve qəpon jə beydən
Много говорят о нем.
Onun haqqında çox söhbətlər edilir.
Iştı paliyo əşteyən beydəni, nışteyən beydəni
Рядом с тобой нельзя ни встать, ни сидеть.
Yanında oturmaq da, durub getmək də olmur.
2) Beşəxsə felon soxtə bedən əncəx de betəsirə felon, betəsirin beydən əvon ıştənən. Məsələn:
diyə kardey- diyə kardə bey – смотреть, быть увиденным, baxmaq-baxılmaq
edyəsey-edyəsə bey – присматреть, быть присмотренным,nəzər salmaq-nəzər salınmaq
okıriyey-okırniyə bey – отойти, отодвинуться, быть отодвинутым.çəkilmək-çəkinmək
3) Beşəxsə felon soxtə beydən eyzən bənə məchulə iyən oqardəmonə felon de morfoloji-sintaktikə roy: bə betəsirə felon bınə (əsosi) səpe ziyod kardə beydə şikilədə -ə , peşo bəy dastəkə fel "bey” , nəticədə bə əməl omedə beşəxsə fel. Məsələn:
diyə kardə bey (bə çiçi?bə kitobi)- рассматриваться, быть рассматриваемым
baxıldı (nəyə? kitaba..
edyəsə bey ( bə ki? bə Həşi) – быть рассмотренным
nəzər salındı (kimə? Günəşə...
quş doə bey ( bə çiçi? bə sədo... – быть услышанным
qulaq asıldı ( nəyə? səsə...
4) eşəxsə felon eyni curə soxtə bıbunən, fərğ doydən de məchulə felon. Çumçıko:
a) məchulə felon bə əməl omedən təsirinə felono, əmma beşəxsə felon betəsirə felono.Məsələn:
Məşo molə be (məchulə fel)
Oбувь была вытиранной.
Ayaqqabı silindi.
Bə dızdı dı-se ləğı dəkırniyə be. (beşəxsə fel)
Вору было ударено несколько пинка.
Oöruya bir-iki təpik çəkildi.
5) beşəxsə felon xəbə bıə cumlədə beydəni nə mıbtədo, nəən subyekt( koəvind) , əmma məchulə felon xəbə bıə cumlə beydəşe obyekto ibarət bıə mıbtədo , əncəx naməlum mandedə subyektış. Məsələn:
Bı məsələ həxədə bə vey kitobon diyə kardə be.( beşəxsə fel)-
По поводу этого вопроса были рассмотрены много книг.
Bu məsələ barədə çox kitablara baxıldı
Bə de tovi okardə be. (məchulə fel)
С ударом была открыта дверь.
Qapı zərblə açıldı.
6) Beşəxsə felon eyni curə soxtə bıbunən, fərğ doydən de oqardəmonə felon. Çumçıko: oqardəmonə felon soxtə beydən( bənə məchulə felon) əncəx təsirinə felono.Əmma beşəxsə felon soxtə beydən fəqət çe betəsirə felonku. Məsələn:
Xok rost kardə be bə həvo (oqardemonə fel)
Песок был поднять в воздух.
Toz havaya sovruldu.
Vey qəpon jə beydən çə hodisə barədə (beşəxsə fel)
Много разгоров ходят о том событии.
O hadisə barədə çox danışılır.
V. VƏYNƏ MIŞTƏRƏKƏ CUR
1) Vəynə-mıştərəkə felonədə ko, hol, hərəkət vəynə ( deyəndı , bə i xanboz , bə ico) vində beydə. Məsələn:
bəyəndı ğandey – кидать друг в друга, atışmaq;
iyəndı vindey – видеть друг друга, görüşmək;
deyəndı əhd kardеy – дать обет друг другу,əhdləşmək;
yəndı qətey – драться друг с другом.tutuşmaq;
2) Vəynə-mıştərəkə cur soxtə bedə de sintaktikə roy: bə cəmədə bıə esətnə zəmoni felon ziyod kardə beydə "yəndı”,”deyəndı”, "bəyəndı” ... kəlimon, soxtə bedə vəynə-mıştərəkə cur. Məsələn:
Deyəndı dave əqətimon.
Мы дрались между собой.
Bir-birimizlə dalaşardıq,vuruşardıq;
Bəyəndı nоmə nıvışteydən
Пишут письма друг другу.
Yazışardıq.
İyəndı kırışnə ğandeydən
Утомляют друг друга.
Bir-birilə tutuşardılar.
Haruj yəndı kuyeydən
Каждый день бют друг друга
Hər gün döyüşərdilər.
Jıqo felon soxtə beydən həm təsirinə, həmən betəsirə felono, har dı holədə ıştən betəsirin beydən. Məsələn:
nıvıştey- bəyəndı nıvıştey – писать – написать друг другу; yazmaq- yazışmaq;
sırey- deyəndı sırey – смеяться – смеяться друг с другом (вместе);gülmək- gülüşmək;
davе kardey- deyəndı davo kardey – драться – драться друг с другом;dalamaq-dalaşmaq;
kuyey-yəndı kuyey – бить – бить друг друга;döymək- döyüşmək;
VI. İCBARƏ CUR
1) İcbarə felon bıə cumlədə mıbtədo beydə, əmma kobıkə ( koəvind, subyekt) mıbtədo ni, co kəse. Mıbtədo səroncom bıdəy. Ko, hol, hərəkəti icro bıkə 2-nə, 3-nə şəxse ki, cumlədə iştirok kardedəni, əncəx bə miyon varde beydə de parsi koməqi. Məsələn:
Az dome nıvışte nomə. Bəki? Bə Əslani. Əslani bəki doşe nıvışte? Bə Rəfaği. .
Я заставил написать письмо. Кого? Аслана. Аслан кого заставил написать? Рафага.
Mən məktub yazdırdım. Kimə? Aslana. Aslan o məktubu kimə yazdırdı bəs? Rafağa.
2) Tolışiədə icbarə felon soxtə beydən de dıqlə roy:
a) de morfoloji roy; (de şikilədon vasitə: -ovni, -von, -ni). Məsələn:
kardey- kardovniyey (koy) – делать,
заставить сделать (работу)
iş görmək- iş gördürmək (fəhləyə)
handey – handovniyey (tələbə) – учиться,
заставить учиться (студента)
oxumaq - oxutdurmaq(tələbəni)
ehaştey- ehaştovniyey (qınokori) – повесить,
заставить повесить (грешника)
asmaq - asdırmaq( təqsirkarı)
b) de sintaktikə roy; de dastəkə fel "doy” koməqi. Məsələn:
nıvıştey- doy nıvıştey (nоmə)
писать, заставить написать (письмо)
yazmaq- yazdırmaq (məktubu)
moley- doy moley ( məşo)
чистить, заставить чистить (обувь).
silmək- sildirmək (ayaqqabını)
hıriyey- doy hıriyey (sef)
покупать, заставить покупать (яблоко)
satın almaq- aldırmaq ( almanı)
SƏKIŞTƏ:
Çe şikilədon ( -ovni, -von, -ni... ) tolışiədə hestışone dıqlə funksiyə:
1) -ovni, -von, -ni şikilədon əlovə karde beydən bə betəsirə felon, bə əməl vardedən təsirinə məlumə fel. Məsələn:
jiyey- jivniyey – жить, позволить жить;yaşamaq- yaşatmaq:
əştey- əştovniyey – встать – поднимать, позволить встать;qalxmaq- qalxızmaq;
tarsey- torsıniyey, - испугаться - напугать;qorxmaq-qorxuzmaq;
nıştey- nışandey – сидеть - присаживать;oturmaq-oturtmaq;
pərey- porvoniyey – летать – выпускать на воздух (птицу);uçmaq-uçurtmaq;
vitey- vitvoniyey – бегать - угнать;qaçmaq- qaçırmaq;
larzey- lorzıniyey – трястись - трясти;titrəmək- titrətmək;
hıtey-hıtvoniyey – спать – уложить спать;yatmaq-yatızdırmaq;
sırey- sırvoniyey – смеяться - насмешить; gülmək- güldürmək;
rəsey- rosniyey – догнать – довести, доводить; çatmaq- çatdırmaq;
2) Həmonə şikilədon bə təsirinə felon əlavə kardə beədə, dı ğat təsirin bedən= bə əməl omedə icbarə fel.. Məsələn:
handey- handovniyey – учиться – заставить учиться; oxumaq- oxutdurmaq;
kıştey- kıştovniyey – убить – заставить убивать; öldürmək- öldürtmək.
kəşey- kəşvoniyey – весить, заставить весить;çəkmək- çəkdirmək;
votey- votvoniyey – говорить – заставить говорить;demək- dedizdirmək;dedirtmək;
vindey- vindovniyey – видеть – заставить видеть; görmək- gördürmək;
hoştey- hoştovniyey – сватать – заставить сватать;nişanlama- nişanlatmaq;
şodoy- şodovniyey – бросать – заставить бросить; atmaq- atdırmaq;
ogətey- ogətovniyey –хранить – заставить хранить;saxlamaq- saxlatmaq;
OKO DOƏ BIƏ ƏDƏBİYOT:
1) Б.Б. Миллер.Талышский язык.М.1953
2) Л.А.Пирейко.Талышско-русский словарь.М.1976
3) H.Əlizadə.N.Hatəmi. Fars dili.B.1961.
4) N.Səqəfi (Hatəmi) Fars dilinin qısa qrammatikası.( Farsca-azərbaycanca lüğət.2-cild.Tehran, 1999.
5) M. Hüseynzadə. Müasir Azərbaycan dili. (Morfologiya) III hissə. Ali məktəblər üçün dərslik. B.1973
6) Müasir Azərbaycan dili. I cild. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun nəşri. B.1978
7)"Şəvnışt” N0 3-6,( 2006;)(Tolışə zıvoni qrəmatikə) N0 11=14, (2007-2008;)(Qrammatika talışskoqo yazıka)
Allahverdi BAYRAMI,
bayrami@boz.az
|
