Təxminən, 1975-85-ci illərdə Lənkəran şəhərində yerli əhali tərəfindən "Yolə Vıjor" adlanan bazarda kim alış-veriş edibsə, yaxşı yadlarında olar; bazarda Əlişa adında bir inçəbel-axsaq var idi. O, aldığı 20 qəpik müqabilində bazarda "lazım olan insanları" üzbəsurət söymək üçün müəyyən adamların sifarişlərini yerinə yetirirdi.Mən özüm də, dəfələrlə Əlişa adında bu tipin "Yolə Vıjor” bazarında alış-veriş edən şlayapalı və ya kostyumlu-qalstuklu insanlara yaxınlaşıb, onları camaatın içində ən pis küçə söyüşləri ilə söyərək təhqir etməsinin şahidi olmuşam.
Əlişanın bu sayaq ədəbsiz söyüşlərindən xəcalət çəkərək, özlərini itirən həmin abırlı adamlar utandıqlarından alış-verişlərini də yarımçıq qoyaraq, dərhal bazardan yeyin addımlarla uzaqlaşmaları yəqin ki, çoxlarınızın yadından çıxmayıb?..
Mənim az-çox müşahidəçilik qabiliyyətim olduğumdan, bir dəfə Əlişanın nə üçün məhz, daha səliqəli əyin-başları ilə seçilən insanlara yaxınlaşaraq, onlara söyüşlər yağdırmasının səbəblərini öyrənmək üçün maraq göstərdim... Və Əlişanı izləmək qərarına gəldim; gördüm ki, aha.., Əlişa "yağlı” söyüşlərini hədəfinə yağdırıb qurtaran kimi, öz "xozeyinin" yanına gedir və onunla yanaşı dayanaraq, dişlərini ağardıb, arsız-arsız hırıldamağa başlayırdı... "Xozeyin" də, verdiyi tapşırığını "yüksək səviyyədə" yerinə yetirdiyi üçün, bu adamın başına yüngülvari sığal çəkərək, şifahi müqavilə əsasında borclu olduğu 20 qəpik məbləği onun ovucuna basırdı...
Əlişanın oynadığı bu tamaşa ilk baxışdan özünü idarə edə bilməyən bir gicgicənin səy hətəkətləri təsirini bağışlasa da, amma onu axıra kimi müşahidə edəndə, tamam başqa bir mənzərənin şahidi olurdun; aydın olurdu ki, hətta Əlişanın "xozeyni" də, bu tamaşanın icraçılarından biridir. Belə ki, o da, "lazım olan" adamları söymək üçün, ayrı-ayrı mənbələrdən daha yüksək məbləğə "optovoy” sifarişlər toplayır. "Əsas işi görən” Əlişaya isə, cəmi-cümlətani 20 qəpik ödəməklə, ondan daha çox qazanc əldə edirdi...
O vaxt bütün Talış regionuna "xidmət” edən cəmi-cümlətani bir "Əlişa"mız var idi...
"Maşallah olsun!" İndi isə, nə qədər təzə "əlişalarımız" peyda olublar?..
Mehdibəy SƏFƏROV
