 Hörmətli Hadı müəllim, "Mən də talışam, parlamentdə talışları təmsil edirəm” adlı müsahibəndə "Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyi” adlı təşkilatın yaradılmasına kəskin əks reaksiya verməyinlə qətiyyən razı deyiləm. Müsahibəndən anlaşılır ki, Sən ya talış deyilsən, ya da milli mövqeyini şəxsi maraqların qarşısına sərib tapdalamaqla məşğulsan. O dəqiqə "Sapı özümüzdən olan baltalar” atalar məsəli yadıma düşdü.
Bilməmiş deyilsən ki, Azərbaycan çoxmillətli ölkədir və bu ölkənin qüdrəti, şanı-şöhrəti burada yaşayan millətlərin birgəyaşayış qaydalarında tarazlığın təmin edilməsindən keçir. Tarazlığın təmin edilməsi isə hər bir millətin milli birliyinin, dilinin, dininin, mədəniyyətinin, adət-ənənələrinin sərbəst şəkildə ifadə edilməsindən keçir. Milli azlıqlar, mədəniyyətinin, dilinin, adət-ənənələrinin dövlət tərəfindən ədalətlə, çoxluqda olan millətlə bərabər əsaslarla qorunduğunu hiss edib görmürsə. millət olaraq vətəni özününkü saymayacaq, nə onun sərhədlərini qoruyacaq, nə düşmənini düşməni sayacaq, nə də ən yumşaq formada rəmzlərinə hörmət edəcəklər. Bəlkə də bilməmiş deyilsən, talışlar bu ölkənin türklərdən sonra ikinci böyük millətidir. Qeyri rəsmi də olsa (rəsmi məlumat hələ də bəlli deyil) sayları 500 minlə 1 milyon arasındadır. Lakin, öz dillərində nə məktəbləri, nə radio-televiziyaları, nə ictimai birlikləri, nə etnik-mədəni təşkilatları var. Bunlara hətta, Lənkərandan efirə yayımlanan "CƏNUB Tv” televiziya kanalda dillərində danışmaq imkanı belə verilmir. Təkcə, həftədə bir dəfə çap olunan "Talışon sədo” adlı qəzet buraxırlar ki, onun işıq üzü görməsini əngəlləyən kifayət qədər məmurlar ordusu çalışır və qəzet dövlət dəstəyindən məhrumdur. Respublika "Talış Mədəniyyət Mərkəzi” Sovetlərin hakimiyyəti dövründə fəaliyyət göstərsə də, indiki "müstəqillik” zamanımızda fəaliyyəti iflic edilib. Əvəzində bunları tələb edənlər Rusiya, İran, Avropa ölkələrində yaşamağa məcbur edilərək separatçılıq meyllərinə yuvarlandırılır.
Bəlkə də bilməmiş deyilsən: Rusiyada fəaliyyət göstərən Talış diaspora mərkəzi Asərbaycan hökumətinin əlaqədar qurumlarından tutmuş Prezidentinə qədər, hamıya müraciət etdi ki, Bakıda Talış mədəniyyəti ilə bağlı konfrans keçirsinlər. Lakin, onlara heç bir halda icazə verilmədi və nəticədə ümumi düşmənimiz Ermənistan bundan yararlanmağa çalışaraq konfransın Yerevanda keçirilməsinə qucaq açıb, hətta, yol-maliyyə xərclərini ödəyəcəyini də öz üzərinə götürdü. Lakin, təşkilatçılar haqlı olaraq Ermənistanın bu təklifindən imtina etdilər. İndi Hadi müəllim, özün de, birada sənin də təmsil olunduğun Azərbaycan hökuməti əcaib avtoritar münasibəti ilə əsl SEPARATÇİ kimi çıxış etmədimi? Ölkənin bu köklü aborogen xalqı olan, Qarabağ döyüşlərində başqa regionlarımıza nisbətən daha çox şəhidlər vermiş talışlara qarşı belə əcaib mövqe nədən qaynaqlanır, bu ayrıseçkiliyin arxasında kimlər dayanır və belə münasibət nədən səni qane edir?
"Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyi” təşkilatı yaradanlar öz məram və məqsədlərini də aydın ifadə ediblər. Xatırladıram: "…məqsəd Azərbaycan Respublikasında yaşayan insanların həmrəyliyi, o cümlədən ölkənin bərabər hüquqlu vətəndaşlarından olan talış xalqının həyatında son zamanlar ciddi vüsət almış süni assimilyasiya prosesinin və milli özünüdərk harmoniyasının pozulmasının qarşısını almaq, layiqli vətəndaş – şəxsiyyət xarakterinin formalaşması naminə onun dilini, ədəbiyyatını, tarixini, etnoqrafiyasını, folklorunu, adət-ənənələrini və digər maddi-mədəni dəyərlərini öyrənib tədqiq etmək, eləcə də bu xalqın etnokulturologiya yaddaşını yenidən özünə qaytarmaq”dır.
Hadı müəllim, özünü talış adlandıran səni, bu məramın hansı hissəsi qane etmir ki, onun yaranmasını"… səhv, yanlış addım, bunu edənlərin isə düz mövqedə olmadığını” iddia edirsən?
"1990-cı ilin əvvəllərində cənub bölgəsində baş qaldıran, Ələkrəm Hümbətovun rəhbərlik etdiyi separatçılığın talış camaatına heç bir aidiyyəti olmayıb: "Guya bunu talış camaatı yaratmışdı. Amma bunu edənlər separatçı qruplar, onlara dəstək verənlər idi. Bunların hamısı dövlətçiliyə ziyan vuran, Azərbaycançılıq əleyhinə olan addımlardır və məqsədli formada qızışdırılır. Hazırda dünyada konflikt yaratmaq üçün bir qayda olaraq milli azlıqlardan, dini və təriqət ayrılıqlarından istifadə edilir. Lənkəran və Astara bir bölgədədir. Biri deyir sünniyəm, digəri deyir şiəyəm. Bunlar hamısı gülünc və qarışıqlıq salmaq üçün istifadə edilən vasitələrdir”.
Bu sətirlər də sənin müsahibəndən götürülüb. 1993-cü il Lənkəran hadisələrinə separatismin hakim olduğunu mən inkar etmirəm. Lakin, bu hadisələr daha böyük və təhlükəli separatism olan Naxçıvan Ali Məclisinin sədrinin Ermənistan rəhbərliyi ilə ATƏŞKƏS müqaviləsi imzalamasından qaynaqlanırdı. Naxçıvan rəhbərliyinin müstəqil xarici siyasət aparmaq hüququ yox idi, elə indi də yoxdur. Ölkənin Ermənistanla qanlı müharibə apardığı dövrdə isə bu milli xəyanət və qatı separatism idi ki, bədəlini günahkarları yox, xalq, qanını tökməklə, ölkə isə Kəlbəcəri itirməklə ödədi.
Təəssüf edirəm ki, siyasətçi kimi separatizmin yaranma səbəblərindən xəbərsizsən. Yəqin ki, başın saxta məclisdə "Sərbəst toplaşma azadlığı haqqında” qanunu eybəcərləşdirməyə və "Palıdlı sahildə” milyonlar qazanmağa o qədər qarışıb ki, beynəlxalq normaları öyrənməyə vaxtın qalmır. Bu normalar təsdiq və sübut edir ki, milli zəmində münaqişələrin kökünü kəsmək üçün ən güclü vasitə millətlərə özünü sərbəst ifadə imkanının verilməsidir. Milli azlıqlar nə qədər çox təzyiqlərə məruz qalırlarsa, onların milli mənlikləri nə qadər çox aşağılanırsa və bunun olmadığına nə qədər artıq iddialar edilirsə münaqişələr də o qədər tez yaranır və amansız olur. İslam Peyğəmbərinin də, hazırda Avropa ölkələri və ABŞ-ın da milli məsələyə münasidətləri bu istiqamətlərə söykənib. Məhz bu xüsusdandır ki, Avropa və ABŞ-da milli zəmində münaqişələr minimum həddə enib. Sənsə milli məsələnin Stalin metodları ilə həllini o qədər dərindən mənimsəmisən ki, heç Yuqoslaviyada baş verənlər də, Özbəkistanda tökülən qanlar da, Qarabağ hadisələri də vecinə deyil. Sənin münasibətin belədir ki, talışlar da nə qədər çox təzyiq altında saxlanılsalar, nə qədər çox deyilsə ki, onların mənafeləri ideal qorunurur, bir o qədər uğur qazanılar. Heç vecinə də deyil ki, bu təzyiq bir balaca azalan kimi millətlər bir-birlərinin qanlarını su yerinə axıdacaqlar. Ancaq unutma, belə münaqişə yaransa "Palıdlı sahil”in də darmadağın edilə bilər. Açıq deyirəm verdiyin bu müsahibələrə cənub bölgəsində o dərəcədə aqressiv münasidət var ki, onun altından çıxmaqda ağır bədəl ödəmələrin olacaq. Bu gün Lənkəranda açıq və geniş şəkildə soruşmaqdadırlar: "Bu necə talışdır ki, Lənkəran televiziyasında heç olmasa gündə bir dəfə talış dilində 2-3 saatlıq veriliş yayımlanmasının əleyhinədir, bu necə talışdır ki, talış folklorunun toplanmasını istəmir, bu necə talışdır ki, talış mədəniyyəti deyəndə qan təzyiqı kəllə çarxa qalxır, bu necə talışdır ki, talış dilində qəzet, jurnal, kitab çap edilməsini, talış mədəmiyyətinin, tarixinin öyrənilməsini SEPARATİZM adlandırır", və c. və i.a.
"Talışlara heç bir təzyiq yoxdur. Mən buna bariz nümunəyəm”, - deyə utanc gətirəcək ifadə işlətməkdən də çəkinməmisən. Dediyindən belə çıxır ki, sənə təzyiq yoxdursa, elə bu bəsimizdir. Sən ki, hakimiyyətə xidmət edən, onun saxta mandatını gəzdirən, sözçüsünə çevrilən, avtoritarizmə sədaqət göstərən, əvəzində ondan yararlanan birisisən. Beləsinə təzyiqmi edərlər? Azərbaycanda yüz minlərlə talış var ki, onların heç on mində biri sənin kimi yaşamır. Bazarlar ali təhsilli alverçilərlə, küçələrimiz işsizlikdən narkomana çevrilmiş gənclərlə, ailə ocaqlarımız pulsuzluqdan ailəsi yanında xəcalət tərində boğulan valideynlərlə doludur. Bütün bunları görmək üçün gərəkdir ki, xalq arasına çıxasan, vətəndaşlarla, vətənin daşları ilə təmasda olasan. Sən ki, bütün bunlardan məhrumsan. Ayaqların üç məkandan başqa heç yeri tanımır: Milli deyilən Məclis, "Palıdlı sahil” və yaşayış mənzilin.
Müsahibəni oxuyan hər hansı ağlı başında olan adam yalnız bu nəticəni çıxara bilər: Hadı müəllim ya talış adı ilə manipulyasiya edir, ya da ölkəmizdə milli zəmində yeni qanlı münaqişələrin yaranması arzusundadır. Mən bir siyasətçi olaraq hesab edirəm ki, "Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyi” kimi təşkilatların yaranması təqdirəlayiq hadisədir, onu yaradanlar şərəfə layiqdirlər və belə təşkilatlar dövlət tərəfindən dəstəklənməlidir. Yaddan çıxarmayaq ki, "Azəri türk qadınlar birliyi” deyilən bir təşkilat var və bu təşkilat Qarabağ münaqişəsinin həllinə müəyyən töhfələr də verir. Belə töhfələri daha da artırmaq üçün nədən kimlərsə qabağa düşüb, kimlərsə cəsarət göstərib "Azəri talış qadınlar birliyi” yaratmasın. Bəlkə də belə bir təşkilat çoxdan yaradılardı, özümüzdən olan baltaların zərbəsindən qorxmasaydılar.
Son olaraq Eldəniz Quliyevə və Mehdibəy Səfərova öz adımdan və tanıdığım bütün talışlar adından təşəkkürümüzü bildirir və avtoritar rejim sözçülərinin saxta münasibətindən inciyib ruhdan düşməməyi arzulayıram. Allah köməyiniz olsun!
Hörmətlə,
Hüseynqulu Məmmədli.
Lənkəran şəhəri
Yazı Hüseynqulu Məmmədlinin facebook səhifəsindən götürülmüşdür
|
