 Dünyada yüzə qədər din vardır. Bu dinlərdən biri də İslam dinidir. İslam VII əsrin əvvəllərində (610-cu ildə) Ərəbistan yarımadasında yaranmışdır. Təkallahlığı təbliğ edən İslam ayrı-ayrı tayfaların birləşməsinə və nəticədə 630-cu ildə Ərəb xilafətinin (dövlətinin) yaranmasına gətirib çıxarmışdır. Ərəblər tezliklə İslam bayrağı altında digər ölkələrə yürüşlər etmişdirlər. Onların yürüşünə məruz qalan ölkələr arasında Azərbaycan da olmuşdur.
Ərəblər Azərbaycanın cənubuna 639, şimal hissəsinə isə 644-cü ildə yürüş etmişlər. Məhz İslam yarandıqdan sonra ayrı-ayrı ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda da ziyarətgahların sayı artmışdır. Ziyarətgahlar seyid, şeyx, mürşid, mömin, ruhani, alim və digər adlar ilə bağlıdır. Əhalinin inanc yeri olan ziyarətgahlar xalq arasında ocaq, pir, türbə, xanəgah və ya came kimi tanınır.
Respublikamızda olan ziyarətgahlardan biri də Piəşıxnəzər ocağıdır. Piəşıxnəzər ocağı Lənkəran rayonunun ərazisində, Talış dağlarında, rayonun keçmiş yaşayış məntəqələrindən biri olmuş Piədinin ərazisində yerləşir. Hündürlükdə yerləşən və sıx meşəliklə əhatə olunan Piəşıxnəzər ocağı öz adını Şeyx Nəzərin adından götürmüşdür. Vaxtı ilə Nəzər adlı qoca bir şeyx bu ərazidə yaşamış və dini təbliğatla məşğul olmuşdur. Şeyx ərəbcə "yaşlı adam”, "təriqət başçısı”, "dərvişlərin başçısı, mürşidi” və "qəbilə başçısı” mənalarını bildirir. Şeyx Nəzər böyük hörmət və nüfuz sahibi olduğu üçün yerli əhali onun ölümündən sonra həmin ərazini və qəbrini ziyarətgaha çevirərək Piəşıxnəzər adlandırmışlar. Talış dilində "piə”- qoca, pirani, "şıx” - şeyx deməkdir. Nəzər isə şəxs adıdır. Azərbaycan dilinə tərcümədə Piəşıxnəzər "Qoca Şeyx Nəzər” mənasını verir.
Geniş ərazini əhatə edən ocaqda kitabə olmadığı üçün ziyarətgah haqqında daha dəqiq və geniş məlumat əldə etmək mümkün deyildir. Ocağın ərazisində, bütün Talış ərazisində olan ziyarətgahlar üçün xarakterik olan çoxlu sayda şümşad (talışca: şimşorə) ağacları və bir neçə qəbir vardır. Burada olan qəbirlərdən biri ocağın girəcəyində yerləşir. Başdaşı köhnəldiyindən üstündəki yazıları oxumaq mümkün deyildir. Deyilənlərə görə o, Şeyx Nəzərin oğlu Pirəlinin qəbridir. Piəşıxnəzərdə təmizlik və abadlıq işlərinə əvvəllər havzavalı Ağarza Rzayev (Şeyx Ağarza) baxmışdır. O, rəhmətə gedəndən sonra bu işi qonşu Girdəni kəndindən olan Əliyar Eyvaz oğlu Quliyev (anasının soyadını götürmüşdür, atasının soyadı Nəsirovdur. İ. Ş) yerinə yetirir. Qeyd etmək istəyirəm ki, Şeyx Nəzər Əliyar Eyvaz oğlunun ulu babası olmuşdur.
Şeyx Nəzərin övladları sonralar Girdəni kəndinə köçmüşdür. Son zamanlar ziyarətgahda xeyirxah insanların vəsaiti hesabına Şeyx Nəzərin qəbri üstündə başdaşı qoyulmuş, namaz qılmaq, qurban kəsmək və digər dini ayinləri icra etmək üçün yerlər düzəldilmişdir. Kənddən uzaqda və meşədə yerləşməsinə baxmayaraq demək olar ki, ilin bütün fəsillərində buraya müxtəlif yerlərdən ziyarətə gələnlər olur. Xüsüsi ilə məhərrəmlik ayında burada ziyarətçilərin sayı daha çox olur. Hazırda Piədinin, o cümlədən, ocağın ərazisi Hirkan Milli Parkına daxildir. Piəşıxnəzər ocağına ən yaxın yaşayış məntəqəsi Havzava kəndi olduğu üçün insanlar bu ziyarətgahı daha çox Havzava kəndində yerləşən ziyarətgah kimi tanıyırlar.
İldırım Şükürzadə,
Lənkəran rayonunun Havzava kənd tam orta məktəbinin tarix müəllimi, AJB-nin üzvü,
Tolışon Sədo, 38 (40)-ci sayı, 17 mart, 2013-cü il
|
