 "Əli Kərimliyə pasport verilməməsi o deməkdir ki, bu siyasi lider hakimiyyətin xoşuna gəlmir"
"Harada ki demokratiya yoxdur, orada mütləq siyasi repressiyalar olur"
Hüquq müdafiəçi Eldar Zeynalov "Azadlıq" qəzetinə geniş müsahibə verib. Müsahibəni olduğu kimi oxucularımızın nəzərinə çatdırırıq.
- Eldar müəllim, yəqin deputatların Avropa Parlamentinə qarşı son hücumundan xəbəriniz var. Bu hücuma və avropalı deputatların ünvanına səslənən ittihamlara necə qiymət verirsiniz?
- Avropa Parlamentinin Azərbaycanla bağlı son tənqidlərində yeni heç nə yox idi. Bu sözlər bundan əvvəl yüz dəfə deyilmişdi. Bizim deputatların bu cür reaksiya verməsi ondan xəbər verir ki, indi tam başqa konyuktura var. Bu konyuktura ondan yaranıb ki, "Eurovision"dan sonra Azərbaycanın adı dünyanın gündəminə gəlib. Əslində Avropada Azərbaycana münasibət təəssüf ki, demokratiyanın səviyyəsinə və ya musiqi yarışlarına görə deyil. Bu, əsasən Azərbaycanın enerci daşıyıcılarına və İrana təzyiqə görədir. Yaddan çıxarmayaq ki, Ameraka və Kanada istisna olmaqla HATO-nun bütün üzvləri Avropa ölkələridir. Onlar Azərbaycanı İrana qarşı neytrallaşdırmaq istəyirlər. Azərbaycan hökuməti də buna arxayın olaraq hesab edir ki, cəzasız qalacaq və ona qarşı sanksiyalar tətbiq olunmayacaq. Ona görə bəzi məmurlar öz aləmlərində Avropa ilə, Avropa Parlamenti ilə müharibə edirlər. Hesab edirlər ki, bununla tənqidlər səngiyəcək.
- Son vaxtlar hakimiyyətin tənqid hədəflərindən biri də "Eurovision"la bağlı keçirilən ayrı-ayrı kampaniyalar idi. Hökumət hesab edir ki, musiqi yarışması siyasiləşdirilməməli idi.
- Hesab edirəm ki, "Eurovision"u boykot etmək kampaniyası o qədər də doğru deyildi. Əgər küçəyə çıxıb deyirlərsə ki, "Eurovision" Azərbaycanda keçirilməsin, əhalinin 99 faizi bunu dəstəkləməyəcək...
- Amma "Demokratiya naminə oxu" kampaniyasının təşkilatçıları da, müxalifət partiyaları da dəfələrlə bəyan etmişdilər ki, onlar "Eurovision"un əleyhinə deyillər və onu boykot etmək fikrindən uzaqdılar.
- İlkin mərhələdə bu kampaniya "Demokratiya naminə oxu" adlanmırdı. Bu kampaniyanın adı "Azad olmayan ölkədə azad musiqi yarışması" idi. Yəni ölkə azad deyilsə, bura azad musiqiçilər gələ bilməz. Bundan başqa, "Eurovision" ərəfəsində amerikalı musiqiçilərdən birini Azərbaycana gəlmək fikrindən daşındırdılar. Gələrdi, oxuyardı, Azərbaycan reallıqlarını görərdi. Məsələn, Loren gəldi müxalifətlə, hüquq müdafiəçiləri ilə görüşdü, məlumatları aldı. Burada pis nə var ki?
Dünyada Azərbaycanın və azərbaycanlıların neqativ obrazı var. Azərbaycan üçün çox gözəl fürsət yaranmışdı ki, bu yarışma ilə özünü dünyaya avropalı kimi tanıtsın. Dünyada "Eurovision"dan böyükmiqyaslı mədəni tədbir yoxdur. Bizdə isə vurğunu daha çox onun üzərinə qoydular ki, belə yaraşıqlı, mədəni görünməyimizə baxımayın, bizim bax belə çirkli tərəflərimiz var.
- Sizcə, haqlı deyildilər?
- Mən hesab edirəm ki, bu tədbirdən daha çox Qarabağ problemini tanıtdırmaq üçün istifadə olunmalı idi. Bu unikal fürsəti faktiki olaraq əldən verdilər. Əgər söhbət milli maraqlardan gedirsə, bu mərhələdə siyasi savaşı saxlamaq lazım idi. Yunanıstanda Olimpia Oyunları keçiriləndə bütün siyasi söhbətlər dayanmışdı. Hamının başı ancaq idmana qarışmışdı. "Eurovision"dan isə Azərbaycanın əleyhinə istifadə olundu, hakimiyyətin yox. Hakimiyyət gəldi-gedərdir. Amma Azərbaycan haqqında fikir qalıcıdır.
- Amma Azərbaycandakı vəziyyəti Yunanıstanla eyniləşdirmək də düzgün deyil. Siz müxalifət partiyasının rəhbəri olsaydınız, bu fürsətdən ölkənin problemlərini ictimailəşdirmək üçün istifadə etməzdiniz?
- Problemlər həll olundumu?
- Ən azı, qaldırıldı. Məsələn, siz də illərdir siyasi məhbusların azadlığa çıxmasını tələb edirsiniz və çox zaman problemin həllinə elə də tez nail olmursuz.
- Biz bu işlə sistemli şəkildə məşğul oluruq. Bizim işimiz "Eurovisiona"a görə və ya kampaniya xarakterli olmur.
- Qarşı tərəf də eynisini iddia edir və arqument gətirir ki, ötən ilin aprelində mitinqlər keçirəndə heç "Eurovision"un Azərbaycanda keçirələcəyi məlum belə, deyildi.
- O zaman "Eurovision" yox idi, reaksiya vermədilər. İndi "Eurovision" var, reaksiya yenə yoxdur. Avropada Azərbaycana münasibətdə belə bir steriotip var ki, bunlar dağdan enmiş çobanlardılar. İndi özlərini avropalı kimi göstərmək istəyirlər. Baxın, "Eurovision" keçirirlər, amma sən demə, onların nə qədər çatışmayan tərəfləri var. Və başlayırlar mühakimə etməyə. Yüzlərlə curnalistin gəlişi faktından istifadə etmək özü-özlüyündə çox yaxşı ideya idi. Amma bu şansdan kampaniya üçün istifadə olunmamalı idi. Gələn curnalistlərin vicdan məhbuslarının, siyasi məhbusların ailələri ilə geniş görüşünü təşkil etmək, onlara bukletlər vermək, disklər paylamaq lazım idi. Onlar bu yolla məlumat alardılar, hələ bir il də bu məlumatlardan istifadə edərdilər.
- Elə sadaladıqlarınız da təxminən eyni şeylər deyilmi?
- İnsan haqları, siyasi haqlar, bunlar hamısı düzdür. Demək istədiyim odur ki, belə bir fürsət ilk dəfə ələ düşürdü. Onları siyasi partiyaların ofislərinə aparmaq lazım idi. Görməli idilər ki, müxalifət partiyalarında gənc nəsil var. Və bu gənclər qorxmurlar, repressiyalardan çəkinmirlər. Mənim dediklərimin "Eurovision"a nə aidiyyəti var. Yalnız o aidiyyəti var ki, eyni vaxta düşürlər.
- Belə bir ideyanız və uğurlu hesab etdiyiniz təbliğat forması var idisə, niyə hüquq müdafiəçisi olaraq onu gerçəkləşdirmədiniz?
- Biz "Eurovision" zamanı Azərbaycana gələn bir neçə hüquq müdafiəçisi ilə görüşdük. "İnsan Haqları Uğrunda Beynəlxalq Tərəfdaşlıq"da bir neçə iri təşkilat təmsil olunur. Bura gələnlər həmin qurumda təmsil olunan hüquq müdafiəçiləridir. İkincisi də, bu dəfə kampaniyanı gənclər apardı. Biz yaşlı hüquq müdafiəçiləri də estafeti onlara verdik. Uşaq deyəndə ki, "mən özüm eləmək istəyirəm" valideynləri onu ya döyürlər, ya da söz demək imkanı verirlər. Biz də onlara bu imkanı verdik.
- Sizcə, nəyə görə bu qədər beynəlxalq tələbin qarşısında siyasi məhbusları və vicdan məhbuslarını azad etmirlər?
- Bu, avtoritar recimlərə xas yanaşmadır. Vicdan məhbuslarından söz düşmüşkən, mən müşahidə edirəm ki, onlar sınmayıblar, ruhdan düşməyiblər, mübarizəyə kökləniblər. Özlərini həbsxanalarda ləyaqətli aparırlar. Bu mənim çox xoşuma gəlir. Mübarizədə olan insan repressiyalara hazır olmalıdır. Bilməlidir ki, onu ya həbs edəcəklər, ya da universitetdən, işdən qovacaqlar. Bu, avtoritar recimlərin, bürokratiyanın ənənəvi reaksiyasıdır. Harada ki demokratiya yoxdur, orada siyasi repressiyalar olur. Amma bütün bu repressiyalara baxmayaraq, mübarizə aparanlar, öndə gedənlər var. Belələri ilə fəxr etmək, onlara qibtə etmək lazımdır.
Onları dəstəkləmək lazımdır. Mən o gənclərə hər tərəfdən necə təzyiqlər edildiyini bilirəm. Hətta onların öz ailələri tərəfindən də. Mən özüm 80-ci illərin sonlarında gənc müxalifətçi idim və yadımdadı qohumlarım mənə necə təzyiq edirdilər.
- ABŞ Dövlət Departamentinin Azərbaycanla bağlı son hesabatında vicdan məhbuslarına, hüquq və azadlıqların vəziyyətinə, eləcə də AXCP sədri Əli Kərimlinin pasport məsələsinə toxunulmuşdu. Yəqin vətəndaşına səbəbsiz yerə pasport verməyən yeganə ölkə Azərbaycandır?
- Əlbəttə ki, bu da avtoritar mahiyyətli recimlərə məxsus hərəkətlərdir. İnsanın bir ölkədən başqa ölkəyə gediş-gəlişini məhdudlaşdırmaq Azərbaycanı 75-ci ilə - Helsinki Aktının qəbulundan əvvəlki dövrə qaytarır. Bu akt özündə, mədəniyyət mübadiləsini və sərbəst hərəkəti nəzərdə tutur. O vaxtdan xarici ölkələrə gediş-gəliş sərbəst oldu. İnsanlar hiss etməyə başladılar ki, demokratiya nədir.
Belə şeylər bənzər recimlərdə də var. Düzdür, pasport verirlər, amma gediş-gəlişə mane olurlar. Əli Kərimliyə pasport verilməməsi ondan xəbər verir ki, bu siyasi lider hakimiyyətin xoşuna gəlmir. Bu məsələ Avropa Məhkəməsi müstəvisində layiqli, adekvat qiymətini almalıdır. Mən bilirəm ki, bu işdə perspektiv var.
Azərbaycan hakimiyyəti fəxrlə deyir ki, müxalifət zəifdir. Əslində bununla fəxr etməyə dəyməz. Ölkədə güclü müxalifətin olması çox normal və təbii haldır. Əgər zəifdirsə, bunun özü çox pis haldır. Bəlkə qəfildən siyasi böhran oldu. Onda nə olacaq? Hakimiyyətdəkiləri kim əvəzləyəcək? İkincisi, sadə məntiq var ki, müxalifət zəifdirsə, ondan niyə qorxursan? Qoy, çıxsınlar, mitinq eləsinlər, sözlərini desinlər. Bir neçə belə aksiya oldu və gördülər ki, qorxulu heç nə baş vermədi. Onlarda belə bir düşüncə var ki, sona qədər qalib qalmalıdırlar. Hətta ən kiçik tərpəniş, ən zəif səs belə istəmirlər. Hər şeyin bir rəngdə olmasını arzulayırlar. 70-ci illərə - sovet dövrünə qayıtmaq istəyirlər. Bununla göstərirlər ki, SSRİ-dən ayrılmışıq, amma çox uzaqlaşmışıq. Cəmi yarım addım uzaqdayıq...
Azadlıq Qəzeti
|
