 Azərbaycan respublikasının ərazisində çox qədimdən müxtəlif xalqların yaşadığı hamıya məlumdur. Onlardan ən qədim tarixə, mədəniyyətə və zəngin dilə sahib olan millətlərdən biri də biz Talışlarıq. Zənğin dilə, tarixə və mədəniyyətə baxmayaraq, biz talışlar diğər xalqlara nisbətən tez assimilyasiyaya uğrayırıq.
Yaşlı nəsili nəzərə almasaq, demək olar ki, talış dilində nəinki danışmırlar, hətta böyük talış xalqının nümayəndəsi olduqlarını qizlədənlərimiz (dananlar) də yox deyildir. Bu isə millətin yox olması deməkdir. Bir millət olaraq ucadan-uca olan ana dilimizə, ulu varlığımız, ilk odumuz, ilk adımız olan tarıxımızə, qolumuz-qanadımız, dünya misalımız olan mədəniyyətimizə sadiq olmalıyıq. Əks təqdirdə ana dilimiz kütləşib sərtləşəcək və unudulacaq. Milli dəyərlərimiz yox olacaq. Bunu isə bizlərə gələcək nəsillər bağışlamayacaqlar.
Biz dilimizi, tariximizi və mədəniyyətimizi yaşatmalı, talış xalqının qədim dilə, tarixə və mədəniyyətə malik olduğunu sübüt etməliyik. Bunun üçünsə bizlər səviyəli millət, səviyəli xalq yetişdirməliyik, hər ailədə uşaqlarımızı milli düşüncədə böyütməli, milli dəyərlərimizi onlara aşılamalıyıq.
Niyə bu günə kimi bizlər dilimizə, tariximizə, mədəniyyətimizə qarşı biganəlik göstəririk, bu laqeydlik qanımızdan çıxmır ki, çıxmır. Bizim yüzlərlə alimimiz olmuşdur və vardır. Lakin tariximiz olduğu kimi niyə qələmə alınmayıb. Məgər XV-ci əsrdə təkcə vətənində deyil, şərq ölkələrində yaxşı tanınmış, elm, incəsənət, ədəbiyyat və fəlsəfi fikir tarixində müəyyən rol oynamış Məhəmməd ibn-Musa Tolışi, özünün orijinal tibbi baxışlarını 1409-cu ildə yazdığı "Fərruxnameyi-Cəmali" adlı əsərin müəllifi dövrünün alimi Ramazan ibn-Şeyx Əli Lənkarani, XII-ci əsrdə Marağada, Ərdəbildə, Bağdadda və başqa şəhərlərdə ölməz sənət nümunələri yaratmış memar Aşur Tolışi və yaxud ərəb xilafətini lərzəyə salan ulu Babək bu xalqın, bu millətin övladları deyillərmi? Niyə biz tariximizə arxa çeviririk? Axı insanlar xatirələri ilə, millətlər isə tarixi ilə böyüyürlər. Keçmişini unudan və yaxud xatırlamaq istəməyən bir insanın uçuruma yuvarlanması labüddür. Bunun kimi millətin də öz dilinə, tarixinə və mədəniyyətinə arxa çevirməsi, onun sonu görünməyən bir boşluğa düşməsi deməkdir. Millətin öz dilini, tarixini və mədəniyyətini inkar etməsi ağacın öz kökünü inkar etməsi kimi bir şeydir. Çünkü ağacı böyüdən, boya-başa çatdıran kökdür. Dil, tarix və mədəniyyət - millət ağacının köküdür. Hər millət öz tarixindən güc alır, öz hədəfini ona görə müəyyən edir, gələcəyini ona görə qurur. Bəs bizlər milli dəyərlərimizi kimlərə və nəyə görə qurban veririk?
Biz eyni millətin davamçılarıyıq və aramızdaki fərqləri də bir zənginlik mənbəyi kimi qəbul etməliyik. Ortaq nöqtələrimizə üz tutmalıyıq. O qədər bölünməz dəyərlərimiz var ki! Bizi bütövləşdirən, birləşdirən dəyərləri irəli sürməli, birlik yolunu tutmalıyıq. Yaxşımızı, pisimizi ayırmadan, hər yerdə və hər zaman həmrəylik nümayiş etdirməliyik.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını əlimizdə rəhbər tutaraq heç bir məhdudiyyətlərə və hədə-qorxulara fikir vermədən, milli dəyərlərimiz olan ana dilimiz, tariximiz və mədəniyyətimizdən maksimum yararlanmalıyıq.
Milli dəyərlərimiz yalniz keçmişi bildirmək deyil, eyni zamanda gələcəyi də dərk etməkdir. Əgər millət millətdirsə, deməli onun dili, tarixi və mədəniyyəti var və bu millət öz dilinə, tarixinə və mədəniyyətinə sahib çıxmalıdır.
Bilmirəm fikirlərimi tam açıqlaya bildimmi? Amma bir şey də var ki, hər kəs bu məsələyə öz prizmasından baxır və fərqli mənzərələr görür. Mənzərənin isə görüntüsündən asılı olmayaraq, hər kəs "mən Talışam, mənim amalım Talış milli kimliyinin qorunub saxlanılmasıdır” şuarıyla yaşamalıdır.
Rais Həmidov
Bakı ş.
"Tolışon Sədo” N: 28(40), 24 avqust 2012
|
