 Mehdibəy Səfərov: "Görünür, sadəcə kimlərinsə yalançı separatçı obrazını yaratmaqla, xalqı istədikləri kimi idarə etməyə, diqqəti sosial problemlərdən, qaz, işıq, yol, işsizlik, illərdir düyünə düşən Qarabağ probleminin həllindən yayındırmağa çalışırlar”
"Biz dilimizin, mədəniyyətimizin yaşamasından, gələcək nəsillərə ötürülməsindən başqa heç nə istəmirik”
"İnsanlar məzmundan, mənəviyyatdan çox, formaya qaçırlar”
Ötən ilin sonlarına yaxın Azəri-Talış Milli Mənəvi Dəyərlər İctimai Birliyinin təsis edilməsi hakim dairələrdə hay-küylə qarşılandı. Hakim partiyanın təmsilçiləri, bəzi millət vəkilləri bunu Azərbaycan dövlətçiliyi üçün böyük təhlükə hesab etdilər. Hətta təsisçiləri talış separatizmində ittiham edənlər də oldu. Qurumun rəhbəri Mehdibəy Səfərovla müsahibəmizdə də bu və digər məqamlara aydınlıq gətirməyə çalışmışıq. Onunla söhbətə elə ənənəvi sualla başladıq.
- Mehdibəy müəllim, rəhbərlik etdiyiniz qurum hansı zərurətdən yarandı?
- Talış xalqı Azərbaycanın özünəməxsus adət-ənənəsi, dili, tarixi, folkloru, kulturologiyası olan aborigen xalqlarından biridir. Talışlar min illər boyu Azərbaycanda yaşamış, inkişaf etmiş, öz mədəniyyətini formalaşdırmışdır. Lakin elm və texnikanın inkişaf etdiyi, xalqların və dövlətlərin inteqrasiya olunduğu indiki vaxtda bizim dilimiz assimilyasiyaya məruz qalır. İnsanlarımız öz dillərini, mədəniyyətini yadırğayırlar. Dövlət qayğısı göstərilmədiyindən dilimiz, folklorumuz tədricən unudulur. Ona görə də Birliyi yaratmaq qərarına gəldik.
Birliyin yaradılmasının digər səbəbi də var. Bəzən bir sıra gənclər, bəzi adamlar var ki, mədəniyyətmiz, dilimizin unudulduğu üçün radikal addımlar atmağa meyllənirlər. Bir qismi isə başqa ölkələrə köçür, orda radikallaşır, bəzi hallarda bütövlükdə talışların, gənclərimizin adından yanlış fiukirlər səsləndirirlər. Bütün bunları nəzərə alaraq belə qərara gəldik ki, Azərbaycan vətəndaşları olaraq bizim adımızdan ölkəmizdə sabitliyi pozacaq addımların atılmasına imkan verməyək. Ona görə də belə bir Birliyin yaradılmasını zəruri hesab etdik. Və bundan ötrü respublikanın tanınmış kinodramaturqu, Azərbaycan Ziyalılar Birliyinin sədri Eldəniz Quliyevlə məsləhətləşdik...
- Nəyə görə məhz Eldəniz Quliyevi seçdiniz?
- Çünki mən bu adamı lap gənclik illərimdən tanıyıram. Onun Azərbaycanı sevməsi, tolerantlığı, millətindən, dilindən və dinindən asılı olmayaraq, ölkə vətəndaşlarına eyni sayğı göstərməsi, dəyərləndirməsi ilə yaxından tanışam. Ona görə də köməklik üçün E.Quliyevə müraciət etdim. Çünki biz narahatlıq içində idik. Bu da təsadüfi deyildi. Görkəmli alim, Talış Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru, "Tolışi sədo” qəzetinin redaktoru, dilçi alim Novruzəli Məmmədovu qondarma ittihamlarla həbs etdilər, sonradan həbsxanada müəmmalı şəkildə dünyasını dəyişdi. Daha sonra onun işlərini davam etdirən başqa bir ziyalımızı, alimimizi, hüquq müdafiəçisini, talış xalqının nadir tədqiqatçılarından olan Hilal Məmmədovun cibinə zorla narkotik maddə qoyub (adam xəcalət çəkir – M.S.) əsassız ittihamlarla həbsə aldılar. Yəni bu həbslər digər insanlarımızda, o cümlədən məndə də qorxu qarışıq narahatlıq yaratdı.
Lakin digər tərəfdən əxlaqım, mənəviyyatım qorxu hissimi üstələyir. Və düşünürəm ki, bir ziyalı kimi dəyərlərimizin, dinimizin, dilimizin, adət-ənənələrimizin keşiyində durmalıyam. Ona görə də mənə yardımçı olmaq üçün Eldəniz müəllimə müraciət etdim. Azərbaycanlılarla talışlar əsrlər boyu qardaş olublar və indi də belədir. İndiyə qədər aramızda heç bir problem yaşanmayıb. Çalışırıq ki, bir-birimizə bundan sonra da yaxın olaq. E.Quliyev də çox sağ olsun ki, əlindən gələn köməkliyi göstərdi. Və dedi ki, Azərbaycan dövlətçiliyi, Azərbaycan vətəndaşlarının milli birliyi, ərazi bütövlüyü, mənəvi-əxlaqi dəyərləri üçün çalışan hər bir kəsə yardımçı olmağa hazırdır. Beləliklə, biz onunla birlikdə "Azərbaycan Dövlətçiliyi Naminə Demokratik Talış Birliyi” adlı qurum təsis edib sənədlərimizi qeydiyyat üçün Ədliyyə Nazirliyinə təqdim etdik.
- Nazirlikdən rəsmi cavab aldınızmı?
- Əvvəla onu deyim ki, qurumun yaradıldığını bəyan edən kimi, hələ məramnamə ilə tanış olmamış, başda Yeni Azərbaycan Partiyasının icraçı katibi Əli Əhmədov olmaqla Milli Məclisin deputatları bizi müxtəlif xarici ölkələrin kəşfiyyat orqanlarıyla bağladılar. Bizə qarşı böhtan, şər dolu kampaniya apardılar. Talış zonasından seçilmiş və problemlərimizin həllinə cavabdeh olan millət vəkilləri – Hadı Rəcəbli, Hüseynbala Mirələmov, həmçinin digərləri böhtan atdılar, təşəbbüslərimizi separatçı addım adlandırdılar. Dedilər ki, guya talışlara öz dillərində mətbuat, televiziya lazım deyil, onlar öz dillərində deyil, azəri türkcəsində danışmaq istəyirlər və sair. Yəni bununla bizim barəmizdə yanlış rəy formalaşdırdılar. Bu isə, düşünürəm ki, Ədliyyə Nazirliyinə təsir vasitəsi idi. Onların bəyanatları istədikləri nəticəni verdi. Nazirlik bizə cavab göndərdi ki, guya nazamnamə tələbləri pozulub. Amma pozğunluğun konkret hansı maddədə, bənddə və nə ilə bağlı olduğu barədə heç nə deyilmir. Fikirləşdik ki, bəlkə problem qurumun adındadır. Ona görə əvvəlki adı dəyişib Azəri-Talış Milli Mənəvi Dəyərlər İctimai Birliyi qoyduq. Amma indiyə qədər nazirlikdən hələ də cavab almamışıq.
- Amma səhv etmirimsə, hələ 1992-ci ildə milli azlıqların hüquq və azadlıqlarının qorunması ilə bağlı fərman imzalanmışdı...
- Belə bir fərman imzalanmışdı. Ancaq əvvəlcə onu xatırladım ki, hələ Stalinin və Mir Cəfər Bağırovun dövründə, 1933-cü ildə bir əmrlə talış adı qadağan edildi. Yəni biz repressiyaya məruz qalmış xalqıq. Yalnız 1991-ci ildə müstəqillik əldə edəndən sonra adımız reabilitasiya olundu. Və siyahıya alınmada yenidən öz adımızı talış kimi göstərməyə başladıq. Ancaq təəssüf ki, dediyiniz fərman Xalq Cəbhəsinin dövründə imzalansa da icra edilmədi. Sonra hakimiyyət dəyişikliyi oldu, məlum Lənkəran hadisələri baş verdi. Əhali arasında xof yarandı. Bir müddət keçəndən sonra N.Məmmədovun təşəbbüsü ilə "Tolışi sədo” qəzeti bərpa edildi. Amma yuxarıda qeyd olunduğu kimi, o, saxta ittihamlarla həbsə alındı. Yəni sözügedən fərman indiyə qədər icra olunmamış qalıb. Onun icrasını tələb etmək bizim hüququmuzdur. Ancaq maraqlıdır ki, tələb edən kimi separatçı damğası vururlar. Biz talışlar separatçı deyilik, Azərbaycanı sevirik. Azəri-Talış Birliyində təmsil olunanlar Azərbaycan dövlətçiliyinə məhəbbətlə bağlı insanlardır. Lakin anamızın öyrətdiyi dili, mədəniyyəti bizə heç kəs qadağan edə bilməz. Onu Allah-Təala bizə pay verib.
- Həmin fərmanın icrası üçün ölkə rəhbərliyinə müraciət etmisinizmi?
- Prezidentə müraciət olunub. Qeyd edilib ki, Lənkəranda Cənub TV fəaliyyət göstərir. Və paradoksal haldır ki, 24 saat yayımlanan verilişlər içərisində talış mədəniyyəti, folkloru, adət-ənənələri ilə bağlı bu dildə heç nə yoxdur. Amma əfsuslar ki, müraciətmiz dövlət başçısına çatdırılmamışdı, ya nə idisə, cavab ala bilmədik. Bir müddətdən sonra məktub Prezident Administrasiyası ictimai-siyasi məsələlər şöbəsinin milli azlıqlar və dini qurumlarla iş sektorunun müdiri Müzəffər Talıblıya çatdı. O bizə dedi ki, talışların Milli Məclisdə 10 nəfərdən artıq deputatı var. Üstəlik, "talışların evdə öz dillərində danışmasına kim mane olur?” - deyə sual da verdi. O adamın, mədəniyyətin təbliğ edilməli olduğunu anlamaması məni təəccübləndirdi. Talıblı başa düşmək istəmir ki, əgər xalqın mədəniyyəti təbliğ olunmursa, deməli, mədəniyyət deyil. Təsəvvür edin ki, yaxşı bir müğənni mahnılarını yalnız öz evində oxuyur. Vəzifəsi bilavasitə milli məsələlərlə bağlı olan Müzəffər müəllim də bizə bunu təklif edir.
Hesab edirəm ki, əgər milli azlıqların hüquqları qorunsa, fərman icra olunsa, Azərbaycanın problemləri də aradan qalxar. Azərbaycan dili əlbəttə, bizim dövlət dilmizdir və biz bunu qəbul etməyə borcluyuq. Ancaq mənim öz dilimdə radiodan, televiziyadan mahnıya, hansısa verilişə qulaq asmağım, mədəniyyətimi, mənəvi dəyərlərimin təbliğ olunması ölkəmizin mənafeyinə heç bir xələl gətirməz. Əksinə, Azərbaycanda yaşayan xalqlar bir-birinə daha da sıx yaxınlaşar. Məsələn, talışın elə bir mahnısı ola bilər ki, ondan başqa xalqlar da qidalanmaq istəyər. Belə halda heç bir talış kimlərinsə təsiri altına düşüb hüquqlarının pozulduğunu deyə bilməz. Bizim də istədiyimiz budur. Bir-birimizin adət-ənənələrinə, dilinə, mədəniyyətinə, dəyərlərinə hörmətlə yanaşmaqda pis iş yoxdur.
- Bildiyimizə görə rəhbərlik etdiyiniz qurum tez-tez günahsız həbs edildiyi vurğulanan insanların, o cümlədən dindarların hüquqlarını da müdafiə edir.
- Bilirsiniz, mən dindar ailədə dünyaya gəlmişəm, ata-anamın, nənə-babamın həmişə namaz qıldığını, dini ayinləri yerinə yetirdiyini görmüşəm. Biz əsl dinin, İslamın nə olduğunu bilirik. Onların öz fikirlərinə görə həbsinə də etiraz edirik. Gürcü mütəfəkkiri İlya Çavçavadze deyirdi ki, insanı insan edən 3 xarakter var: vətənini, dilini, dinini sevmək. Mənim və eləcə də bütün talışların iki dili var: Azərbaycan və talış dili. Hər ikisini eyni dərəcədə sevirik. Dinimiz də ki, eynidir. Dindarlar var ki, doğrudan da qondarma ittihamlarla həbs olunublar. Biz onların, o cümlədən Azərbaycan İslam Partiyasının sədri Hacı Mövsüm Səmədovun hüquqlarını müdafiə edirik. H.Məmmədovun işində bir daha əmin olduq ki, ölkədə bu sayaq həbs olunan insanlar çoxdur. Səmədov da belələrindən biridir. Jurnalist Əvəz Zeynallının məhkəmə prosesi də bizi dəhşətə gətirdi.
- Çox vaxt hansısa milli azlıqlar nəyə görəsə narazılıq edəndə, "onsuz da prolemlər hər yerdə var”, - deyə fikir bildirilir. Bunu necə dəyərləndirirsiniz?
- Yanlış yanaşmadır. Birincisi, problem hər yerdə varsa bu daha pisdir. Azərbaycanın imkanları həmin problemlərin aradan qaldırılması üçün kifayət edir. İkincisi, problemi olan hansısa rayonun, regionun susması digərlərinin də susması üçün əsas vermir. Digər tərəfdən, azsaylı xalq olaraq talışların əlavə problemləri də var. Ancaq burda heç də qarın problemindən söhbət getmir. Və hər şey də maddiyyatla ölçülmür. Biz dilimizin, mədəniyyətimizin yaşamasını, gələcək nəsillərə ötürülməsini istəyirik. Başqa heç nə. Amma bundan ötrü talış dilində qəzet, jurnal, kitab nəşr etdirmək, televerilişlərə baxmaq imkanımız olmalıdır. Lənkəranda fəaliyyət göstərən Cənub TV-də talış dilində bir neçə saatlıq veriliş vermək heç də çətin və zərərli deyil. Qoy başqa dövlətlər bizdən nümunə götürsünlər. Ermənilər də həmçinin. Onlar fikirləşsinlər ki, heç bir iqtisadi imkanları olmayan Ermənistanda yaşamaqdansa Azərbaycan vətəndaşı kimi bizim ölkəmizdə yaşamaq daha yaxşıdır.
- Dediklərinizin dövlətçiliyimiz üçün heç bir təhlükəsi yoxdursa, əksinə, bununla uğur qazanacağıqsa, onda kimlər və nəyə görə narahat olurlar?
- Əslində, bizimlə bağlı bəyanat verənlər heç nədən narahat olmurlar. Və çox gözəl bilirlər ki, ermənilərdən başqa Azərbaycanda separatizmlə məşğul olan yoxdur. Görünür, sadəcə olaraq kimlərinsə yalançı separatist obrazını yaratmaqla, xalqı istədikləri kimi idarə etməyə, diqqəti sosial problemlərdən, qaz, işıq, yol, işsizlik, illərdir düyünə düşən Qarabağ probleminin həllindən yayındırmağa çalışırlar. Televiziya verilişlərində əxlaqsızlıq baş alıb gedir. Kanallarımıza baxmaq olmur. Əgər mənim yaxınlarım hicab bağlamaq istəyirsə, bunun qarşısı nə üçün alınmalıdır? Yəni soyunmaq olar, geyinmək yox? İnsanlar məzmundan, mənəviyyatdan çox formaya qaçırlar. Bütün bunlarla mübarizəyə görə separatizmi bəhanə gətirirlərsə daha söz tapmıram. Yoxdur talış separatizmi. Yalandır. Azəri-Talış Birliyi varsa, Azərbaycanda heç kəs separatizmlə məşğul ola bilməz.
Sarvan,
Nəbz qəzeti
|
РАЗВЕ ЭТОГО МАЛО ?! 