 Hökumətin İranla güzəştli gediş-gəlişi ləğv etməsi azərbaycanlıları dözülməz duruma salıb
Astara Gömrük-Keçid Məntəqəsindən reportaj: monopoliya və siyasətin girdabında boğulanlar kömək istəyir
Uzunluğu təxminən 15, eni metr yarım olan dəmir qəfəsə əksəriyyəti qadın olan çoxsaylı insan tıxac yaradıb. Amma qəfəsə bir ucdan adam daxil olur, səs-küydən ağız deyən qulaq eşitmir…
Bu, faşistlərin yəhudilərin krimatoriyaya otürdükəri "dəhliz” səhnəsinin əks olunduğu "Şindlerin siyahısı” və ya "Pianoçu” filmindən səhnə deyil. Bu, mənzərə ilə yanvarın 16-da Astara Gömrük Keçid Məntəqəsində rastlaşdıq.
İran İslam Respublikasına əsasən xirda ticarət məqsədilə keçən azərbaycanlılar hər gün bu vəziyyətlə üzləşirlər. Sakinlərin sözlərinə görə, əvvələr burada təsvir etdiyim dəmir barmaqlıqlardan bir neçəsi varmış. Amma son vaxtlar İrana gediş-gəliş azaldığıdan donların sayı azaldılıb.
Adının çəkilməsini arzulamayan gömrük əməkdaşının sözlərinə görə, Astara gömrüyündən hər gün 1000 nəfərə yaxın insan keçir. Son dövrlər onların əksəriyyəti Azərbaycan Respublikası vətəndaşı olsa da, 100-150 nəfər də digər ölkə, o cümlədən İran vətəndaşları olur.
İrana mütəmadi gedib-gələnlərdən biri də Astara şəhrər sakini, 51 yaşlı Nənəxanım Əliyevadır. O da İrana "çorək pulu” üçün gedənlərdəndir. Bu səbəbdən N.Əliyeva Azərbaycan hökumətinin güzəştli-gediş gəlişlə bağlı qadağasından çox narazıdır: "Həyat yoldaşım vəfat edib, heç bir gəlirim yoxdur. Bir oğlum vardı, onu da ailənin tək uşağı olduğu uçün əsgər aparmamışdılar. İndi 35 yaşında orduya aparıblar, onun da ailəsi qalib mənim üstümdə. Biz nə yeyək? Şəhər sovetinə gedirəm, deyirlər biz kömək edə bilmərik, "vayonkomata” gedirəm, deyir bizlik deyil”.
N.Əliyevanın sözlərinə görə, yeganə gəliri İrana gedərək oradan ərzaq məhsulları gətirməkdən çıxır: "Əvvəllər hər gün gedib-gəlmək olurdu. İran tərəfi hər şeyi buraxsa da bizim gömrük 40 kq-dan artıq yük buraxmırdı. İndi isə İran 20 kq-dan artıq yük buraxmır. Bu təzə dəyişikliklər onlara da pis təsir edib, bizə kobud yanaşırlar”.
N.Əliyevanın dediklərinə dəstək verən 57 yaşlı Gülnar Abdullayeva isə kommunal xidmətlərin çox baha olmağından gileylənməkə söhbətə başladı: "50-60 manat qaz pulu, 30 manat işıq pulu, su pulu və sair verməliyəm. Dövlət isə mənə bir qəpik vermir. Evimdə kişi yoxdur ki, qazanıb gətirsin. Mən bu yaşımda, xəstə-xəstə gəlib niyə yollarda can verməliyəm? Əvvələr yenə birtəhər dolanırdıq, bunu da bizə çox gördülər”.
Son dəyişikliklər astaralıların dolanışığına ciddi təsir edib. 30 yaşlı Cəlaləddin Məhərrəmov deyir ki, onlar 5 qardaşdırlar. Hamısı da hərbi xidməti keçib, amma onlardan yalnız birinin "çörəyi” var. O da Bakıda mollalıqla məşğuldur. Digər qardaşlar isə işsizliyə görə ailə həyatı da qura bilmirlər: "Necə evlənəsən. Arvada paltar, yemək lazımdır. Astaranın dolanışığı İrandan çıxırdı. Bunu da əlimizdən alıblar. Rayon caamatını acından öldururlər. Mən axı neçə evlənim?”.
65 yaşlı təqaudçü Ağababa Şükürov da nazrazılar siyahısındadır. Baxmayaraq ki, digər müsahiblərimizdən fərqli olaraq o dövlətdən təqaüd alır: "Mənə cəmi 120 manat pensiya verir, 60 manat qaz pulu alır. Hələ o birilərini demirəm. İndi nə yeməliyəm?”.
A.Şükürovun sözlərinə görə, əhali İrandan əsasən ərzaq məhsulları gətirir. Onun bir qismini satır, bir qismini də özü istifadə edir. Amma bəzi məhsullar ki, onlar inhisardadır və kimsə onları gətirə bilməz: "İran tərəfi cəmi 10-20 kq mal gətirməyə icazə verir. Gərək kişmiş, xurma, banan, bal, çay, düyü gətirəm ki, 5 manat da qazana bilim. Bunu da "monopoliya” buraxmır. Bircə dənədə olsun xurma buraxmırlar. Bizim gömrükçülərdən soruşuram ki, Azərbaycanda xurma bitir? Dayanıb, ağzıma baxırlar. Deyirlər, ağsaqqal, bizlik deyil. Yuxarının tapşırığıdır”.
Çoxsaylı sakinlərlə söhbət zamanı məlum oldu ki, gündəlik tələb olunan ərzaq məhsulları Azərbaycanla müqayisədə İranda su qiymətinədir. Məsələn, İranda kişmiş 1 manat 20 qəpiyə, bizdə 3-4 manata, "Əhməd”, "Mahmud” çayları 5 manat 40 qəpiyə, bizdə isə 12-14 manatadır, şəkər tozu 50 qəpiyə, bizdə isə 1 manata, ən keyfiyyətli sayılan "Bicar” düyüsü 80 qəpiyə, bizdə isə 4-5 manatadır, toyuq 80 qəpiyə, bizdə isə 2 manat 50 qəpik - 3 manatadır, kartofun 10 kilosunu 1 manata, bizdə 4-5 manatadır.
Qeyd edək ki, 2012-ci il dekabrın 11-də Milli Məclis "Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə İran İslam Respublikası Hökuməti arasında sərhədyanı rayonlarda yaşayan Azərbaycan və İran vətəndaşlarının sadələşdirilmiş qaydada sərhədi keçmələri haqqında” Memorandumun təsdiq edilməsi barədə” 2005-ci il qanununu və Naxçıvan MR-la İran arasında imzalanmış analoji memorandumu ləğv edib.
Bu sənədə əsasən hər iki ölkənin sərhədyanı rayonlarının sakinləri güzəştli şərtlərlə qarşılıqlı səfərlər edirdilər. Habelə İran Azərbaycan vətəndaşlarının bu ölkəyə səfər etmələri üçün viza rejimini 2010-cu il fevral ayından ləğv edib və Azərbaycan tərəfinin yuxarıda qeyd edilən sənədləri ləğv etməsinə baxmayaraq, İran sənədləri qüvvədə saxlayır. Azərbaycan vətəndaşları əvvəlki qaydada İrana gedə bilirlər. Amma, son dəyişikliklərdən sonra problemlər yaranıb.
İran tərəfi, hardasa Azərbaycan hökumətinin "sərhəd qadağasının” qisasını sadə vətəndaşlardan alır. Habelə eyni qadağanı da tətbiq etmir.
İdrak ABBASOV
(Bakı-Astara-Bakı) |
