 Sizi güdürlərsə, siz də gizlənin - bu, çətin deyil
Bu məqaləni Azərbaycanda köklü dəyişiklik etmək üçün cəsurcasına, fədakar mübarizə aparan insanlar üçün yazıram. Əziz dost, bilirəm, sən artıq YOL-a çıxmısan və bu yolda səni heç nə qorxmutmur. Çünki doğru yolundasan. Bu, xalqı azadlıq və ədalətə qovuşduracaq yoldur. Azadlıq uğrunda mübarizə Babəkin sözü ilə desək, müqəddəsdir: 40 il qul kimi yaşamaqdansa, 1 gün azad yaşamaq yaxşıdır! Ancaq unutmayaq, ehtiyat da igidin yaraşığıdır. Və səninlə də ehtiyatdan söhbət açmaq istəyirəm.
Hakimiyyətin məkrli arzusunu gözündə qoya bilərsiniz
Indiki mərhələdə avtoritarizmlə mübarizə işi daha çox internetdə gedir. Ölkədə dəyişiklik etmək istəyən hər kəs təcili internetə qoşulmalı və ətrafını da bu işə cəlb etməlidir. Bir az pafoslu çıxsa da yazmalıyam; bu günün ən vacib inqilabi tələbi internetləşmək və internetdən səmərəli istifadədir.
Insafən, virtual aləmdə müxalifətin durumu yaxşıdır. Demək olar, əksər intellektual müzakirələrdə müxalif düşüncə üstünlük edir, ümumən virtual gündəmi müxalifətyönlü fikirlər müəyyən edir. Lakin, son çağlar avtoritar rejim xislətinə uyğun olaraq, insanları internetdən də soyutmaq işinə girişib.
Geniş kütlələr arasına internetin total nəzarətdə olması, necə deyərlər, burda az qala dişini qurdalayandan hakimiyyətin xəbər tutması barədə informasiyalar sızdırılır. Təkrar edirəm, bütün bunların hamısı virtual aləmdə də reallıqda olduğu kimi xof yaratmaq, danışan, yazan dilləri bağlamağa hesablanan gerilikçi addımlardı. Lakin bu məqalə ilə sübut etməyə çalışacağam ki, hakimiyyətin könlündə min bir qaranlıq fikir, məkrli niyyət olsa da bizim azca ağıllı və ehtiyatlı olmağımız onların bütün səylərini puç edə bilər.
Bu günlərdə aldığım məlumata görə, MTN daxilində təxminən 50 (əksəri rus və bir neçə türk) hakerdən ibarət bölmə yaradılıb. Onların məqsədi sizin facebook hesablarınızı, e-mail poçtlarınızı ələ keçirmək və ya virtual yazışmalarınızı nəzarətə götürməkdir. Ancaq təkrar edirəm, bu məqaləni diqqətlə oxuyub yazılanlara əməl etsəniz, hakimiyyətin məkrli planını heç edəcəksiniz.
Parol
Uzatmayaq, bu qədər giriş yetər, başlayaq internet təhlükəsizliyindən. Sizin üçün "bronojilet” olacaq təhlükəsizlikdən. Təhlükəsizlik hər yerdə parolunuzdan başlayır. Internetdə əsas istifadə etdiyimiz 3 instrumentimiz var: Facebook, e-mail və Skype. Bunların hər birinin "canı” bir şeydədir - PAROLda.
Unutmayın, parolunuz 8-16 simvoldan ibarət olmalıdır. Parol üçün rəqəmlər, böyük, kiçik hərflərin istifadəsi məsləhətdir. Heç zaman özünüz ilə bağlı sözləri parol etməyin. Xakerlərin birinci və əsas addımı primitiv parol yoxlamaqdır! Bu üsul "bruteforje” adlanır. "Bruteforje” ilə nəzəri olaraq hər bir parolu sındırmaq olar. Uzaq başı belə parolu sındırmağın vaxtından söz gedə bilər. Parol kimi telefon nömrənizi, doğum tarixinizi, uşağınızın adını, maşınınızın nömrəsini lap tərsinə və yaxud rus əlifbası ilə yazıb istifadə etsəniz, bunu tapmaq çox asandır. Yaxşı parolun nümunəsi - hoaiYp3(al0FKz özünüzə belə bir parol fikirləşin. Belə parolu sındırmaqdan ötəri illər lazımdır. Çalışın bir parolu bir hesab üçün istifadə edin. Çünki bir parolu bir neçə server üçün işlətsəniz, parolun qırılması o hesabların hamısının əldən getməsi deməkdir.
Facebook
Facebook bir internet səhifəsidir. Əksər səhifələr kimi po defaultu "http” protokolu ilə işləyir. Http (hyper text transfer protokol) protokolun dərinliyinə getməyəcəyəm, əsas onu bilin ki, bu protokol heç bir kriptoqrafiya ("şifrovaniye”) işlətmir və ona görə istifadə üçün təhlükəlidir. Istənilən halda sizin hər bir bu protokolla istifadə etdiyiniz saytda fəaliyyətiniz izlənə bilər. Bu protokol barəsində ətraflı bu internet səhifədə oxuya bilərsiniz: http://en.wikipedia. org/wiki/HTTP
Təhlükəsizlik(conspiracy) internetdə çox vacib olduğundan "https”(http secure) protokolu yaradılıb. Bu protokol ilə istifadə etdiyiniz zaman sizin heç bir fəaliyyətinizi izləmək heç kim üçün mümkün deyil! Təsadüfü deyil ki, ərəb inqlabarı başlayan zaman facebook ve twitter https protokolunu dəstəklədilər!
Https protokolu necə istifadə etmək lazımdır?
Çox sadə - adres sətirinə, facebook.com əvəzinə HTTPS://facebook.com daxil edin. Ondan sonra açılan səhifəyə arxayınlıqla mailinizi və parolunuzu yazın.Facebook səhifəsində sağ yanda hesab/ hesab tənzimlənmələri /Hesab Təhlükəsizliyi / mərhələlərini keçib orda da” https on” dəyişikliyi etmək lazımdır və bu su içmək qədər asandır. Mobil nömrənizi facebooka əlavə etməklə sizə əlavə təhlükəszilik qazanmış olursunuz. Burda "send me sms”(ve yaxud e-mail) funksiyasını qoşmaqla siz başqa bir adam hardansa sizin hesabiniza daxil olarsa dərhal xəbərdarlıq smsi alacaqsınız və müdaxiləni önləməkdən ötəri siz facebookdan təlimat alacaqsınız.
Xülasə, yadda saxlayın: Facebook.com yox, https://facebook.com! Bunu da bilin, əgər internetdə danışdığınıza adam da https işlətmirsə, onun vasitəsi ilə sizi izləmək olar. Buna görə YOLdaşlar hamısı httpsləşməldirlər.
Skype
Burda heç bir problem yoxdu! Skype-də sizi heç cür izləmək mümkün deyil. Bircə unutmayın, skype-dən telefona zəng etsəniz, həmin telefonla sizi dinləmək mümkündür. Siz əksər smartfonlara skype yükləyib, bir reklamda deyildiyi kimi, rahat-rahat skype ilə danışa bilərsiniz.
Mail
Sadaladığım sadə 3 təhlükəsizlik üsullarından başqa internetdə hər bir fəaliyyət üçün kifayət qədər məxfiliyi dəstəkləyən servislər var. Məsələn, VPN (Virtual Private Network ) və məşhur Vikiliks-in istifadə etdiyi TOR (daha ətraflı burada https://www.torprocect.org). Hələlik bu qədər.
Azadlıq Qəzetinin materialları üzrə
|
