Nəriman AĞAZADƏ
Hər bir ölkə, bölgə, rayon öz əhalisinin sayı ilə deyil, öz görkəmli şəxsiyyətləri ilə tanınır. Lerik öz ziyalı potensialı ilə Respublikada həmişə fərqlənmişdir.
Əslən Lerikdən olan, Respublika səviyyəsində fəaliyyəti ilə tanınan onlarla görkəmli alim, siyasi xadim, incəsənət adamı və s. olmuşdur və yenə də vardır. O ziyalıların yetişməsində isə şübhəsiz ki, ilk növbədə rayonun təhsil müəssisələrinin böyük rolu olmuşdur. Lerik camaatı həmin şəxslərin əməllərini daim xatırlayır və fəxrlə onları yad edir. Belə ziyalılarımızdan biri də Əli Cabbar oğluVəliyev olmuşdur. Kimdir Əli Vəliyev?
21 noyabr, 2013-cü il, saat 15-00. Lerik itimaiyyətinin nümayəndəyəri, ağsaqqallar, dövlət idarəetmə orqanlarının və təhsil müəssisələrinin işçiləri, ziyalılar A.Nuriyev adına 1 N-li texniki fənlər təmayüllü liseyin binasına toplaşmışlar. Bu gün Lerik Rayon İcra hakimiyyətinin, Rayon Ağsaqqallar Şurasının təşəbbüsü ilə burada lerikli, dəyərli ziyalı, müəllim, maatifçi Əli Cabbar oğlu Vəliyevin anadan olmasınının 100 illik yübileyinə həsr edilmiş "Vəliyevlər soyunun pedaqoq oğlu” adlı tədbiri keçirilir.
Tədbiri giriş sözü ilə Lerik Rayon İcra Hakimiyyətinin şöbə müdiri Arzu Vəliməmmədova açır. O müəllim nüfuzu, Əli Vəliyevin nümunəsində əsil pedaqoq keyfiyyətləri haqqında danışır. Əli müəllimin həyat yolu haqqında geniş məlumat vermək üçün sözü Lerik şəhər 1N-li tft liseyin müəllimi Zakir Vəliyevə verir.
Məruzəçi el-obanın, quhum-qonşunun adlandırdığı kimi "ağa”nın keçdiyi keşməkeşli həyat yolu, hərtərəfli fəaliyyəti haqında tədbir iştirakçılarına məlumat verdi.
Əli Cabbar oğlu Vəliyev 1913-cü ilin baharında Lənkəran qəzasının Lerik nahiyəsində sadə kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Əvvəl Lerikdə molla məktəbində, sonra isə birillik ibtidai məktəbdə oxumuşdur. O, 1927-ci ildə yeddiillik məktəbi başa vurub, 1928-1932-ci illərdə Lənkəran pedaqoji Seminariyasında təhsil almışdır. XX əsrin 40-cı illərində Ali Partiya məktəbini və Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun coğrafiya fakultəsini bitirmişdir.
Əli müəllim 1934-cü ildən Rayonun Nuravud, Blaband kəndlərində müəllim kimi əmək fəaliyyətinə başlamışdır. O ayrı-ayrı vaxtlarda:1938-39-cu illərdə Rayon komsomol komitəsində, 1941-45-ci illərdə Rayon Partiya komitəsində Böyük Vətən müharibəsində iştirak edən döyüşçülərin yardım şöbəsində müdir, 1965-ci ildə "Sosialist Azərbaycanı”, 1970-71-ci illərdə "Partiyanın XXII qurultayı” kolxozunun sədri vəzifələrində çalışmışdır. Əli müəllim uzun müddət Azərbaycan Respublikası "Bilik” cəmiyyətinin Lerik şöbəsinə ictimai əsaslarla rəhbərlik etmişdir. Bu müddət ərzində o Respublikanın görkəmli alim, şair-yazıçı, maarif və incəsənət xadimlərini Lerikə dəvət etmiş, Rayon içtimaiyyəti ilə onların görüşlərini keçirmişdir.
Fədakar pedaqoq ayrı-ayrı vaxtlarda pedaqoji sahədən ayrılıb müxtəlif müəssilərin idari işinə cəlb edilsə də, əsas enerjisini, fəaliyyətini pedaqoji sahəyə, xalqın təhsilinə, maariflənməsinə sərf etmişdir.
Əli müəllim Lerik Rayin Maarif şöbəsində inspektor, Metodkabinanın rəhbəri, 1946-49-cu illərdə Rayon Maarif şöbəsinin müdiri, Lerik qəsəbə orta-internat məktəbində təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini kimi fəaliyyət göstərmiş və bu illərdə Lerik təhsili üçün fədakarcasına çalışmışdır. Təsadufi deyil ki, Ə.Vəliyev 91 illik ömrünün 70 ilini gənc nəslin təlim və tərbiyəsinə həsr etmişdir.
Rayonun yaşlı və orta yaşlı sakinləri, bugünkü ağsaqqalları böyük iftixar hissi ilə söyləyirlər ki, Əli Vəliyevin onlarla leriklinin Ali təhsil almasında müstəsna rolu olmuşdur. O illər orta ümumtəhsil məktəbləri uğurla bitirmiş ailə vəziyyəti, maddi durumu və s. səbəblərdən təhsilini davam etdikmək fikrindən daşınmağa məcbur olan gənclər çox idi. Əli müəllim belə məzunların attestat və digər sənədlərini özü toplamış, onların bilik, bacarıq istiqamətlərini müəyyənləşdirib Respublikanın ayrı-ayri Ali məktəblərinə təqdim etmişdir. Valideynlərlə razılıq söhbətləri aparmaqla həmin məzunları özü Bakı şəhərinə, imtahana aparmışdır. Həmin şəxslər içərisindən görkəmli alimlər, həkimlər, istedadlı maarif və incəsənət xadimləri və s. kimi mütəxəssislər çıxmışdır. Belə insanların bir çoxu böyük minnətdarlıq hissi ilə Əli müəllimi xatırlayır və nəql edirlər ki, əgər Əli müəllim olmasaydı biz kənddə-kəsəkdə qoyun-quzu otarmaqla məşğul olacaqdıq. Bu günkü mövqeyimizə görə Əli müəllimin maarifçilik işinə və fədakar əməyinə borcluyuq.
Rayon ağsaqqallarından, biologiya elmləri namızədi, prezident təqaüdçüsü Hacı Musa Bədəlov, Rayon Ağsaqqallar Şöbəsinin sədri, əməkdar jurnalist Həmzə Vəliməmmədov, tanınmış ağsaqqal Ataxan Şiriyev, Böyük Vətən Müharibəsinin iştirakçısı, istefada olan polis polkovniki Daşdəmir Paşayev, əməkdar müəllim Gültəkin Şıxəliyeva, Hacı Vəliağa Şahpələngov, Özbəy Quliyev, Hüseynbala Əliyev, Tamella Quliyeva öz çıxışlarında Əli müəllim haqqında maraqlı məqamlara toxunmaqla dinləyicilərin böyük marağına səbəb olan xatirələrini çatdırdılar. Xatırlandı ki, Ə.Vəliyev Nuravud kəndində dərs deyərkən Hacı Baba Malıyevə öyrətdiyi talış dilindəki şeirləri indi də sevə-sevə maraqlananlara, nəvələrinə söyləyir. A.Şiriyev isə Əli müəllimin onu şillələməsini belə xoşluqla yada saldı.
Xatirə söyləyənlərin yaddaşından:
"Böyük Vətən müharibəsi illərində müəllimləri və digər ziyalıları da cəbhəyə aparmışdılar. Savadlı işçi qüvvəsi çatışmırdı. Əli müəllim orta məktəbi bitirmiş, hətta yeddiillik təhsilini başa vurmuş məzunların əmrlərini verməklə kəndlərə müəllim təyin edirdi. Bu xəbəri Maarif Nazirinə də çatdırmışdılar. Onu bununla əlaqədar nazirliyə çağırırlar. Nazir onu danlamaq fikrindəykən, Əli müəllim kadr çatışmazlığı üzündən bunun ən doğru yol olduğunu nazirə sübut edə bilmiş, hətta nazirin komissiya göndərməklə Lerikdəcə həmin şəxsləri imtahan etməklə Ali məktəbə qəbul etdirmişdi. Görkəmli alim Əyyub İsgəndərov, Sadıq Kərimov, Xıdır Əsədullayev və s. belələrindən olmuşlar. Firudin Məstiyev, Bilal Məmmədov, Hacıağa Əliyev və onlarla digər orta məktəb məzununa isə Lerikdəcə imtahan etdirməklə müəllimlik diplomunun verilməsinə nail olmuşdu.
Əli müəllim baməzə, hazırcavab insan idi. Onun o vaxt söylədiyi düşündürücü deyimləri indi də zərb-məsəl kimi yaddaşlarda qalmışdır:
O, kolxoz sədri ikən xeyli insan ona, bir-bir yaxınlaşır. Hamı da salamdan sonra ya ot, ya da küləş istəyirlər. Növbəti şəxsin "salam”ına isə talışca: "Əleykə salam, be sımə, be kıləş” (əleykə salam, samansız, küləşsiz, yəni salamın qəbul, ancaq saman, küləş istəmə!) cavabını isə Lerikdə bilməyən yoxdur. Və o məsəli indi də yeri gələrkən insanlar işlədirlər”.
H.Vəliməmmədovun dediklərindən:
- 8 yaşım vardı. 1947-ci il idi. Bir gün kənddə məktəbə getdim. Çox gözlədik. Müəllimimiz gəlib çıxmadı. Xəbər gəldi ki, müəllimimizi əsgərliyə aparıblar. Bir həftədən sonra kəndə iki atlı gəldi. Biri maarif şöbəsinin müdiri Ə.Vəliyev idi. O, ikinci şəxsi bizə təqdim edib bildirdi ki, bundan sonra sizə Aydın müəllim (Aydın Quliyev) dərs keçəcək.
1955-ci ildə orta məktəbi Lerikdə davam etdirəndə bizə coğrafiya dərsinin Əli müəllim keçirdi. Əli müəllim öz fənni ilə birgə bizə həm də həyat dərsini mənimsədirdi. "İllərin söz yaddaşı” adlı kitabım nəşriyyatdadır. Orada "Bizim Əli müəllim” başlıqlı yazımda Əli müəllim haqqında da xatirələrimi vermişəm.
Gətizdirdiyi siqnal nüsxəsini Əli müəllimin qızı Elmirə müəlliməyə təqdim etdi.
Qız uşaqlarının təhsildən kənarda qalması Əli müəllimi çox narahat etmişdir. O nümunə olaraq öz qız övladlarını oxutmuşdur. Qızları Elmira və Fəridə neçə illərdir ki, gənc nəslin təlim-tərbiyyəsi ilə məşğul olur. Ümumiyyətlə Vəliyevlər soyunun müəllim üzvləri çox olmuşdur. Mərhum qardaşı Babulla, qardaşı oğlu Zakir, nəvələri, qardaşı nəvələri də bu müqəddəs peşəyə qulluq etmiş və edirlər.
Yubilyarın həyatı insanlıq, vətənpərvərlik məktəbi idi. Təsadufi deyil ki, bu gün yubiley tədbiri keçirilən məktəb Əli müəllimin Qarabağ döyüşlərində şəhid olmuş nəvəsi, leytenant Arif Nuriyevin adını daşıyır. "Ot öz kökü üstə bitər” məsəli bir daha öz təsdiqini tapmış olur.
Xalqın sevgisi ilə birgə Əli müəllim fəaliyyəti Dövlət tərəfindən də yüksək qiymətləndirilmişdir. O, 1941-45-ci illərdə arxa cəbhədə əmək fədakarlığına görə medalı ilə, "Maarif əlaçısı”, "Qabaqcıl maarif xadimi”, Böyük Vətən Müharibəsində faşizm üzərindəki qələbənin 25, 30, 45, 50 illik yubiley medalları, SOS yarışın qalibi mükafatı ilə təltif edilmişdir.
Əli müəllim həmçinin Azərbaycan SSR 3-cü müəllimlər qurultayının nümayəndəsi, Rayon Sovetinin deputatı kimi də fəaliyyət göstərmişdir.
Tədbirdə Lənkəran Ağsaqqallar Şurasının sədri Kamal Kələntərov, lerikli, tanınmış ziyalı Hidayət Bəşirov və başqalarının təbrik teleqramları oxundu.
Tədbirin sonunda yubilyarın qızı Elmira müəllimə, oğlu Ənvər yubiley tədbirinin təşkilatçılarına öz təşəkkürünü bildirdilər.
"Tolışon Sədo” N: 57
26 noyabr 2013
