Hamımız bilirik ki talışlar etnik və linqivistik cəhətdən irandilli xalqlardan biridir. Yəni erməni xalqını etnik və dil cəhətdən heç bir tel bağlaya bilməz. Ermənilər talışlarla heç bir siyasi və mədəni sərhədlərə yəni heç bir ortaq coğrafiyaya da malik deyillər. Ən əsası isə dini cəhətdən də fərqli əqidəyə qulluq edirlər. Hətta əski dini inancları da heç vaxt ortaq olmayıb. Ümumiyyətlə sadə talışlar ömrü boyu ermənilərlə heç vaxt ünsiyyətdə olmurlar.
Talış xalqı ilə erməni xalqı arasında nigah və qohumluq əlasələri də qurulmayıb. Lakin keçmişdə ermənilər Lənkəran bazarına ticarət məhsullarını gətirərkən talış xalqı onların mövcudluğundan ilk dəfə xəbərdar olub. Onlara Talış bölgəsinə ancaq yağış olmayan günlərdə daxil olmağa icazə verilib. Bədbəxtçilikdən Talış bölgəsində yalnız ilin üçdə bir hissəsi günəşli günlər olur. Bu günəşli günlərin də həftəbazarına düşmək şansını heç ehtimal nəzəriyyəsi ilə də hesablamaq əlverişli deyil. Hər bir talışın da həftədə bir dəfə bazara getmək ehtimalına buna əlavə etsək aləm qarışacaq bir-birinə. Nəsə...
Bildiyimiz kimi sovet dövlətinin süqutundan sonra müttəfiq respublikalr və hətta onların subyektləri arasında münaqiçələr yaranmağa başladı. Belə münaqiələrdən biri də QARABAĞ münaqişəsi idi. Erməni separatizmində Azərbaycanın müsəlman xalqları vahid cəbhədə müqavimət göstərməyə başladılar. Bunun sübutu kimi Lənkəranda ilk xalq cəbhəsinin yaranmasını göstərmək olar. Azərbaycan milli ordusunun ilk komandiri və generalı da milliyətcə talış idi. Qarabağ müharibəsi dövründə Azərbaycanın cüzi hərbi qələbələrinin və yüzlərlə kəndin azad olunmasında da ən çox payı Lənkəran batalyonun adına yazmaq lazımdır. Hətta 1993-cü il Talış hadisələri yəni bu bölgədə TMMR yaradılmasına cəhd zamanı belə Lənkəran batalyonu Qarabağ cəbhəsində duruşunu axıra qədər saxlamış və geri çağrılmamışdı. Lakin biz Bakıda hakimiyyət davasına görə ordu və hərbi birləşmələrin paytaxta axınını tez-tez görürdük və belə hadisələrdən biri də o vaxt müdafiə naziri və prezidentin mübahisəsinə belə səbəb olmuşdu. Hətta ölkə parlamenti döyüşdən qayıdan hərbi texnika və ordu tərəfindən güllləbaran ediulmişdi. Son illərə qədər o vaxtı Azərbaycan ordusunun hərbi korpusların yarısından çoxunun komadirləri olan generallar milliyətcə talışlardan ibarət idi. Ordunun rabitə dili kimi də talış dilindən istifadə edilirdi. Biz bir etnos və millət olaraq bütün bunlara görə Azərbaycan türkləri ilə yanaşı ümumi düşmənə qarşı vuruşduğumuza və sona qədər adımızın xəyanətdə hallanmamasına görə ən azı qürur keçirdirik.
Lakin son illər TALIŞ və ERMƏNİ etnoniminin yanaşı işlənməsi adi bir hala dönüb. Bu da heç şübhəsiz səbəbsiz deyil. Gəlin bu səbəbləri birgə axtaraq...
Ermənilər elə hesab edirlər ki Qarabağda hərbi qələbələrini qazanıblar. Bu vaxtdan xeyli xavtın keçməsi onlara qələbələrinin tamlığına əminlik də yardıb. İndi onlar Qarabağda yaratdıqları ikinci erməni dövlətini leqallaşdırmaq uğrunda mübarizə aparırlar. Bu ikinci və yamaq dövləti deyuri Ermənistana birləşdirmək uzun illərdir ki onlar üçün mükünün deyil. Müstəqil dövlət kimi Qarabağ rejiminin beynəlxalq aləmdə tanınması nəinki Ermənistanın müttəfiqləri heç Ermənistanın özü tərəfindən belə həyata keçirilə bilinmir. Bütün bu regional və beynəlxalq problemlərə görə Qarabağ ərazisi nəzarət olunmayan zona kimi qalmaqdadır. Bu vəziyyətdən çıxmaq üçün ermənilər aktiv informasiya müharibəsinə başlayıblar. Bu mühatribədə onlara Azərbaycan daxilində olan dini və etnik problemlərin dünya müstəvisində qabartmaq və bununla Azərbaycan dövlətini digər dinin və milətlərin diskriminatoru kimi dünyaya tanıtdırmaqdır. Bu məsələdə TALIŞ faktoru onların işinə çox ciddi kömək edən yeganə və əsas amildir.
Ermənilər Azərbaycanda bir xristian və yerli olmayan xalq kimi Azərbaycan türkləri tərəfindən həmişə təqib olunduqlarını illərdir dünyaya təbliğ edirlər. Onlar illərdir dünyanı Azərbaycanda onlara vəd edilən ən yüksək müxtariyyət statusunda belə yerli xalqla birgəyaşayışın mükün olmamasına inandırmağa cəhd edirdilər. Lakin son illər dünyaya sübut etmək istəyirlər ki Azərbaycanda nəinki xristian və yerli olmayan ermənilərin, hətta Azərbaycan türkləri ilə eyni din və məzhəbdə olan yerli talışların belə etnik hüquqları pozulur. Bax buna görə ermənilərə TALIŞ XALQI deyil onların məkrli niyyətlərinə kömək edən Azərbaycanda talışların etnik hüquqularının pozulması fonunda informasiyaları dünya miqyasına çıxartmaq və bununla öz qanunsuz ikinci respublikalarına hər hansı deyuri statusun verilməsi marqlıdır. Hər bir ermənini talışa bu amil bağlayır.
Hər bir talış öz elinə və obasına qədəm qoyduğu zaman onlara oğlu, qardaşı, əmisi, dayısı, atası və əri erməni cəladları tərəfindən öldürülmüş şəhidlərin qohumları və onların qəbirləri rastlaşır. Hər bir talışı da erməniyə məhz bu insalar bağlayır.
Bütün bunlara görə dövlətimizin, hökumətimizin və ictimaiyyətin diqqətini bütün bu məslələrə yönəldərək səslənirəm:
Erməni separatçıları kimi ümumi düşmənimzin məkrli niyyətlərindən diqiq xəbardar olmaq və onların düşmənçilik fəaliyyətinə stimul verə biləcək hərəkətlərin baş verməməsi üçün qabaqlayıcı tədbirlər görmək və buna ölkəni səfərbər etmək lazımdır. Talış xalqına dəxli olmayan hər hansı bir hadisə zamanı kimlərə nə nələrəsə görə yeri gəldi ya gəlmədi talış xalqının adının hallandırılması ölkədə milli ədavətin qızışdırılmasına xidmət edir. Bununla yanaşı ölkəmizin yerli və müsəlman xalqı olan talışların da etnik və mədəni problemlərindən dəqiq xəbardar olmağın və bu problemlərin həlli istiqamətində müəyyən müsbət işlərin görülməsi daha vacibdir. Bütün bu real işlər ermənilərə informasiya müharibəsində qalib gəlməklə yanaşı ölkə əhalisinin dini və milli dözümlülük şəraitində yaşamasına rəcav verəcək.
Rabil ABDİNOV
