Yaxın günlərin söhbətidir. "Facebook” saytında milli problemlərlə bağlı yüzə yaxın dostlarım mənə hücum edib bildirdilər ki, yazdıqlarınız uydurmadır, bizdə talışlara qarşı heç bir problem yoxdur. Talışlardan Milli Məclisdə oturan, nazir, İcra hakimiyyəti başçısı işləyən, hərbidə yüksək vəzifədə olanlar çoxdur. Bütün bu anlaşılmaz söz-söhbətlər Hilal Məmmədovun bir ”divar şəkl”indən başladı. Şəkildə Talış sıra dağlarının füsünkar təbiəti əks olunmuşdu. Mən də həmin şəklə belə bir rəy yazdım: "Nə qədər əzəmətlisən, qürurlusan, vüqarlısan, bir ucun Qafqaz sıra dağlarına birləşir. Lənkəranın Bəlləbur kəndinin önündə Qəhrəman oğlun Babəkin qalası var, gerçək tarixi yazanların yolunu gözləyir, Babək qalası! Əfsuslar olsun ki, Talışın doğru tarixi yazılmır, arxivləri möhürlənib, qapısından qıfıl asılıb”.

Sonradan mənə hücumlar oldu, internet dostlarımın hamısı məni təqib etməyə başladı. Hətta içərilərində dövlət məmurları da var idi. Polemikamız həm qızğın, həm də "məhsuldar” oldu. Yəni sübut etdim ki, biz Talışlara ögey bir münasibət vardır. Baxmayaraq ki, Talışların elə bir kəndi yoxdur ki, həmin kənddə bir neçə şəhidi olmasın. Talışlar ölkənin ictimai-siyasi məsələlərində də aktivlik nümunəsi göstərirlər. Vətənin ərazi bütövlüyünü qorumaqda döyüş bölgəsində Talışların çoxluq təşkil etməsi də heç kəsə sirr deyil. Mütəmadi olaraq cəbhə xəttindən Talış bölgəsinə əsgər tabutunun gətirilməsi adi hala çevrilib. Yazının linqinə bir qədər də açıqlama vermək zərurətini nəzərə alıb, onu deməliyəm ki, Internet dostlarımın məndən əsaslı faktlarla çıxış etməyimi tövsiyə etsələr də, mənə kobudluq edən də oldu. Hətta "Tribuna İnformasiya Agentliyinin” (tia.az) rəhbəri Fikrət Fərəməzoğlu, "Lənkəran xanı” Azərbaycanın ilk General-leytenantı Mirmustafa Xan Talışlının, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun və bir neçə Talışın tarixi qəhrəmanlarının TÜRK olduqlarını iddia etdi (?).

Tarixi buraxıram tarix yazan alimlərimizin vicdan məsuliyyətinin öhdəsinə. Amma sözümün ağası olmaqla, internet mübahisəmizdən qaçmayıb, talışlara qarşı mövcud olan ögey və laqeyd münasibətləri sübut etmək üçün ertəsi gün haqqında çox eşitdiyim, cənnət-məkanına bənzər DİCO kəndinə yola düşdüm. Şəxsi maşınımla Məmmədoba kəndinə kimi gedə bildim. Orda yeni məskunlaşan, əslən Dico kəndindən olan meşə gözətçisi işləyən bələdçim Xamiyev Atamalı Xamməd oğlu oldu.

Böyük nüfuz sahibi olan bu nəcib insan, QAZ-66 maşını ilə məni Dico kəndinə aparmalı oldu. Məmmədoba kəndindən Dico kəndinə olan on iki kilometrlik cəhənnəm yolunu çox boyük çətinliklə, hətta iki yerdə az qaldı ki, maşın o cəhənnəm yolundan çıxıb, uçuruma yuvarlansın. Bu cəhənnəm yolunu qət edib, sonda cənnəti xatırladan, Dico kəndinə çatdıq. Kəndin gözəl təbiət mənzərələrini lentə köçürtdüm. Allahtaala burda yaşayan insanlardan özünün yaratdığı heç nəyi əsirgəməyib. Burda yaşayan insanlara qarşı hökumətin bu dərəcədə amansız olmasını ancaq gözlə görmək lazımdır . Doğma vətəndaşına olan yabançı münasibətini ört-bastır edib, bu cür hakimiyyətə təriflər söyləmək, hər bir insanın vicdan məsələsidir.

Normal insan, danışığına, hərəkətinə görə ən azından vicdanı qarşısında hesabat verməlidir. İnkişafdan, tərəqqidən, milli münasibətlərin "Super” olduğundan ağız dolusu danışan məddah "ziyalılarımız” gedib Dico kəndinə baxsınlar. Artıq iyirmi birinci əsrdir, ağalar!

Dico kəndinə bu günə kimi elektrik xətti çəkilməyib, yolu barədə yəqin ki, oxucularda bir qədər təsəvvür yarada bildim. Yaşayış şəraitinin katastrofik olduğundan, bu böyük, qədim kəndin əhalisi son dövrlərə kimi etap-etap "deportasiyaya” məruz qalmışdır. Atamalı 1948-ci ildə bu kənddə anadan olub. Özünün dediyinə görə Dico kəndinin əhalisi 1918, 1945, 2010-cu illərdə kütləvi surətdə başqa yerlərə köçüblər. Hər dəfə köçəndə beş-altı evin sakinləri dədə-baba yurdunu tərk etməmişlər. Çünki onların babalarının böyük bir məzarlığı var bu kənddə. Dico məzarlığının çox qədim tarixi vardır. Bu səbəbdəndir ki, yenə köçən köçüb, hazırda beş evdə bir tayfanın, Xamiyevlərin övladları qalıb yaşayırlar (Əgər belə demək mümkünsə).

Bu beş evin sakinlərindən soruşdum ki, məmurlarımızdan, deputatdan-"zat”dan heç sizinlə maraqlanan olubmu? Bu sualı verməkdə özüm də bir qədər xəcalət hissi keçirtdim. Axı bu məzlumların deputatının bəlkə də bu kəndin nəinki harda olduğu, heç adını da eşitmədiyi mənə gün kimi aydın olsa da, dedilər ki, Qardaş, bu kəndin tarixində ilk dəfədir ki, burda jurnalist görürük.

Oğlanlarımızın orduya çağırış vaxtı çatanda, Atamalıya çağırış vərəqəsi verirlər, o, da çatdırır bizə. Ən maraqlısı budur ki, düzənlikdə, rayon və şəhərdə yaşayan məmurlarımızin gömbul balaları məharətlə ordudan yayınırlar. Lap elə partiya başqanlarımızın övladları kimi. Orduda xidmət etmək məsələsində hökumətimiz Dico gənclərini Talış dağlarından çıxardıb, Murov dağlarına aparır.

Bəzi Türk milli şovinistlərə bu gerçəklikləri qandırmaq üçün Dico kəndindən yalnız bir tayfanın, orduda məhz Qarabağda xidmət edən gənclərinin siyahısını təqdim etməyi lazım bildim.

1.Xamiyev İslam Qurbanəli o.
2.Xamiyev Əliməmməd Qurbanəli o.
3.Xamiyev Şaməddin Qurbanəli o.
4.Xamiyev Arif Rza o.
5.Xamiyev Xəzail Rza 0.
6.Xamiyev Həmid Rza o
7.Xamiyev Kazım Atamalı o.
8.Xamiyev Teymur Atamalı o.
9.Xamiyev Habil Atamalı o.
10.Xamiyev Eldar Atamalı o.
11.Xamiyev Rza Xamməd o.

Bu beş evi olan, sivil dünyamızda ibtidai icma dövrünü yaşayan Dico kənd sakinlərinin Azərbaycan dövlətçiliyinə, onun ərazi bütövlüyünün müdafiə olunmasına verdiyi Vətəndaşlıq borcudur.

Burda qalaq-qalaq suallar ortaya çıxır. Lakin biz talışlara danışmaq qadağan olunduğundan bir qədər yumşaq sual verməkdən vaz keçə bilmirəm. Ancaq bəri başdan xatırladım ki, biz Talışlara heç yapışmayan "Separatçı” damğasını çaşıb mənə vurmayın, bu söz o qədər saqqız kimi çeynənib ki, lap "şoru” çıxıb. Burda deyiblər, mərdi qova-qova namərd edərlər. Bütün hallarda Dico kəndində yaşayanlar insandırlar!

İnsana qaşı bu cür münasibət qəbulolunmazdır.

Maraq doğuran məsələlərdən biri də budur ki, Bakının göbəyində, ziyalı ordusunun gözü qabağında paytaxtın tarixi abidələri sökülür, viran edilir, torpağı məmurlar tərəfindən qanunsuz olaraq satılır, heç kəsin cınqırı da çıxmır. Amma Dico kəndinin beş evinin sakinləri, Sovet dövründə kustar üsulla tikilmiş ibtidai məktəbi də qoruyurlar . Bu məktəb fəaliyyət göstərməsə də, kim bilir bəlkə də rayon təhsil şöbəsinin uçotuna görə ştat vahidi də yerli yerindədir (?). Axı L.İ. Brejnev vaxtıilə demişdi; "ŞİRAKO ŞAĞAYET, ARZERBARJAN”!

Yumşaq suallarımdan biri də budur: Azərbaycan müstəqil dövlətdirmi? Oliqarxlar və onların uşaqlarının ordudan yayınmalarını qoyaq bir qırağa. Bu məzlum xalqın qanını sovurub, doydum deməyən, gəda-gudalar bir milyona Ayı ətindən kabab yeyirlər. Dico sakinləri üçün ildə bir dəfə, qurban bayramında dana əti də ələ gəlmir. Çünki yağışlar ki, başladı yağmağa, bura əsil cəhənnəmi xatırladır.

Deyin görək bu insanlara belə müstəqillik lazımdırmı?

Deyin görək, sosial yardım deyilən bir şey var ha,...a... hansı ki, o "diş doxturu” var e...Nəsrullanın oğlu Rəfail, o idarənin - Ə.S.M.M.- nin müdiridir. Onun Dico kəndindən xəbəri varmı (bu da ayrı söhbətin mövzusu olduğundan, Rəfail bəyin bu vəzifəyə necə gətirilməsi növbəti yazıda)?

Deyirəm bu yumşaq suallardan, çox ciddi suallar doğur. Söz gəzir ki, "Fövqəlnazirimiz” bizim Talış dağlarını öz inhisarına götürüb. Bəlkə bu səbəbdəndir ki, bu məzlum insanlar həyatdan bezdirilir, doğma yurd-yuvasından didərgin salınır. Sonra da bizim boşqab dibi yalayan yerli məmurlarımızın əli ilə bu yurdun tarixi abidələri yerlə yeksan edilib, torpağı da şumlanacaq.

Dico kəndinin həyətlərində müxtəlif növlü meyvə ağacları, o cümlədən iri gövdəli qoz ağacları da qədim tarixdən xəbər verir. Bir sözlə, bu kəndin üzüntulu problemləri incanı nə qədər dəhşətə gətirirsə, özünəməxsus təbiət gözəllikləri adamı bir o qədər valeh edir.

Bu kəndin ciddi dövlət qayğısına ehtiyacı var. Təkrarçılıq olmasın, birinci növbədə kəndin yol problemi, elektrik xəttinin çəkilməsi, təhsil ocağının bərpası, tibb məntəqəsinin inşa edilməsi kimi vacib, günün tələbləri olan həyati məsələlər həllini tapmalıdır. Bizim işimiz, cəmiyyətimizin problemlərini araşdırıb, reallıqları mətbuat səhifələrinə çıxardıb, internet saytlarına yerləşdirib, ictimailəşdirməkdir. Problemlərin həllinə isə hakimiyyətin aidiyyəti qurumları məsuliyyət daşıyır. Hakimiyyətdən danışmışkən, internetdəki həmsöhbətim Alis (Əlisəfa) Mehdi müəllim mənə bildirdi ki, Talışlar hakimiyyətin bütün sahələrində təmsil olnurlar. Hətta Şamaxının İHB-sı Lənkəranlıdır. Çox çətinliklə birini tapsa da, bildirdim ki, o da vaxı ilə Şamaxıdan Lənkərana köçüb gələnlərdəndir. Yəqin ki, Alis müəllim dediklərimin doğruluğunu öyrəndikdən sonra, deməyə sözü qalmadı. Mən də öz fikrimdə qaldım ki, özünü Talış millətinin nümayəndəsi sayanlar nəinki hakimiyyətdə heç müxalifət partiyalarında da təmsil olunmurlar. Bu çirkin ictimai-siyasi və daxili milli-şovinist siyasətin nəticəsidir ki, "Azərbaycan iri addımlarla geriyə gedir”!