İstanbul hava limanında ölkəmiz təhqir, söyüş və təpik-yumruğa məruz qalıb
"Biz bir millət, iki dövlətik” ritorik şüarının səmimiliyinə heç zaman ciddi yanaşmamışam. Qanıma, iliyimə qədər Türkiyə sevgisini yaşatsam da, daim böyük siyasətdə maraqların öndə gəlməsi qənaətində olmuşam. Məsələyə emosional yanaşdıqda da, son 70 ilin rus-kommunist əsarətində olan Azərbaycan əhalisi ilə Türkiyə əhalisi arasında fərqlərin olduğunu dəfələrlə qeyd etmişəm.
Bununla belə, ilk dəfə idi ki, "bir millət, iki dövlət” şüarı bu qədər doğma görünürdü. Hüquq Maarifçiliyi Cəmiyyətinin sədri İntiqam Əliyevin İstanbulun Atatürk hava limanında üzləşdiyi rüsvayçılıq, sanki Azərbaycanın polis idarələrinin birində baş verirdi. Bu tərbiyəsizliyik, paqonluların quldurluğu barədə oxuyanda, ilk ağlıma gələn məhz bu ifadə oldu -"Biz bir millət, iki dövlətik”. Bu, bir dəhşət filminin ssenarisinə bənzəyirdi. Sanki hadislər İstanbul hava limanında deyil, Zimbabvedə baş verirdi.
"Kafanı dağıdaram... Elə vur ki, izləri qalmasın...”
Burada İntiqam Əliyevin özünü dinləmək lazım gəlir. Dəhşət filmləri çəkmək arzusunda olan rejissorların oxuması zəruridir.
"Hadisə özü iki mərhələdən ibarət olub: Birincisi dekabr ayının 6-da baş verənlər, ikincisi dekabrın 8-də baş verənlər. Bildiyiniz kimi, ayın 6-sı gömrük postunda konflikt yaşandı və məni həbs etdilər. Məni aeroportun təcridxanasına apardılar və deportasiya olunmağım barədə qərarı elan etdilər. Mən isə deportasiya olunmaq istəmədiyimi bildirdim və bunu yazılı şəkildə ifadə etdim. Bilirdim ki, əgər deportasiya olunsam, bir müddət bu ölkəyə daxil ola bilməyəcəm.
Mənə dedilər ki, əgər razılaşmasam, daha bir müddət təcridxanada qala bilərəm və işimə əcnəbilərlə iş şöbəsi baxacaq. Bildirdim ki, mənə qarşı ədalətsizlik olub və günahsızam. Saxlanmağımla, deportasiya olunmağımla bağlı heç bir sənəd təqdim etmədilər. Dünən (7 dekabr-müəl) axşam saat 9 radələrində məni oradan çıxardılar və aeroporta gətirdilər. Orada yüklərin yoxlandığı yerdə nəzarətçiyə dedim ki, pasportum sizdədir? O isə kobud şəkildə dedi ki, "sənə dedim, keç bir qıraqda dur!”. Mən yenə söylədim ki, necə öyrənə bilərəm ki, pasportum haradadır? O, yenə kobud rəftar etdi və dedi ki, "sənə demədim, keç qıraqda dayan? İndi sənin kafanı dağıdaram”. Mən də ona dedim ki, bu necə davranışdı edirsiniz, ədəbli olun. O isə mənim yaxamdan tutaraq, darta-darta apardı yoxlanma yerinə.
Orada başqa bir şəxs də var idi. Özünü polis məmuru kimi təqdim edirdi. Başladılar məni vurmağa. Adını Səttar deyə çağırırdılar. Bilmirəm öz adıydı, ya elə çağırırdılar. Mənim üzümə və başıma vururdular. Mən zərbələrdən yerə yıxıldım. Sonra məni qaldırdılar və dedilər ki, "dilini dinc saxla, sən Türkiyədəsən, sənin başına oyun açarıq”. Bu kimi təzyiqlər etdilər. Səttar deyilən polis məmuru sonra məni apardı Azərbaycana satılan bilet kassasının yanına. Orada mən azərbaycanlılardan kömək istədim. Onlara dedim ki, məni vurub, işgəncə ediblər. Bir azərbaycanlı orada mənə dəstək verdi, təəssüf ki, adını bilmədim. Sonra oradan aralandıq.
Mən yol boyu Səttara deyirdim ki, siz polis məmuru yox, quldursuz. O, məndən susmağımı tələb etdi, mən isə ona dedim ki, susmaq fikrim yoxdur, əgər bu ölkədə polisdə quldurlar işləyirsə, vay bu dövlətin halına. Məni yenidən yüklərin yoxlandığı yerə gətirdilər. Orada mən insanlara kömək üçün müraciət etdim. Yüksək səslə başıma gələnləri danışdım. Çünki bilirdim ki, orada kamerlar var və hər şeyi qeydiyyata alır. Mənim orada qolumu burdular və qandalladılar. Oradan polis nəzarət yerinə apardılar və orada da mənə təzyiqlər etdilər. Qışqır-bağır saldığımı görüb, oradan da məni bir otağa apardılar. Həmin otaqda 7 polis məmuru var idi. Orada məni yenidən başladılar vurmağa ki, "sən susmalısan, susmasan, sənin başına oyun açacağıq”. Digər polislər də deyirdilər ki, "elə vur ki, izləri qalmasın”. Oradan da məni qandallı şəkildə apardılar insanların təyyarəyə mindiyi yerə. Burada qandallarımı açdılar. Beynəlxalq təşkilatlardan mənə dedilər ki, səbrli olum. Buradan sonra mənə bilet alıb, Azərbaycana göndərdilər.
Mənə yüklərin yoxlandığı yerdə təzyiq edən şəxsin adını soruşdum, dedim, əgər qorxmursansa, adını de. Ona bildirdim ki, səninlə mütləq görəşəcəyik, sənə qarşı dava açacam. O da dedi ki, adı Abdullahdır”.
Rəsulzadənin sıxıntı dolu günləri
Azərbaycan Sovet Rusiyası tərəfindən işğal olunduqdan sonra Türkiyəyə mühacirət edən Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin həyatı, Moskvanın müttəfiqi olan Atatürk dönəmində sıxıntılarla bol olub. 1923-27-ci illərdə onun redaktorluğu ilə İstanbulda \"Yeni Qafqasya\" jurnalı nəşrə başlayıb, ancaq Moskvanın tələbi ilə kamalist hökümət jurnalı bağlayıb və Rəsulzadədən Türkiyə ərazisini təcili tərk etmək tələb olunub.
Böyük öndərin böyük sıxıntı içərisində keçən Türkiyə həyatı, yalnız maddi deyil, mənəvi çətinliklərlə də zəngin olub. Hətta Rəsulzadə küçədə gedərkən izləndiyini və həyatına təhlükə yarandığını hiss etdiyi üçün, Türkiyə dövlətinə müraciət edərək ona bir tapança verilməsini istəyib. Avropaya getməyə məcbur olan Rəsulzadə Varşava və Berlində yaşayıb, onun silahdaşları isə Rusiyaya təhvil verilib.
Bu sətirlərin müəllifi ilə söhbətlərində, həmin dövrün türkiyəli araşdırmaçıları tükürpərdən faktlar dilə gətiriblər. Rusiyaya deportasiya olunan müsavatçılar az qala yalvarıblar ki, "bizi özünüz güllələyin, amma ruslara satmayın”. Lakin cümhuriyyət generalları buna imkan verməyiblər...
Azərbaycandan Türkiyəyə dəstək
Türkiyə - Azərbaycan münasibətlərində gərginlik son illərin əsas müzakirə predmetlərindəndir. Maraqlıdır ki, Azərbaycan mətbuatı və demokratik qüvvələri bu məsələdə daim rəsmi Bakını tənqid edib. Mətbuat istər Şəhidlər məscidi önündə Türkiyə bayrağı endirilərkən, istərsə də viza məsələsində daima Azərbaycan hakimiyyətini tənqid edib. Ankaranın ölkəmizin əleyhinə yönələn addımlarını da "Türkiyənin də öz maraqları var” deyə malalamağa çalışıb. Hər dəfə bir arqumentdən çıxış edilib ki, 1918-ci ildə Qafqaz İslam Ordusu (Osmanlı -müəll.) Azərbaycanı məhv olmaq təhlükəsindən qurtarmağa yetişib.
Ermənistanla sərhədlərin açılması məsələsinə demokratik qüvvələr dözümlə yanaşıb. Bu illər ərzində türk iş adamlarının başına gətirilən oyunlar barədə daim biz – Azərbaycan jurnalistləri yazmışıq. Lakin İntiqam Əliyevin döyülmə faktına türk mətbuatı kor oldu. Necə deyərlər, yazıqlar olsun...
Haradasınız, cənab Kılıc?
Lakin bütün bu illər ərzində Türkiyə Azərbaycan demokratiyasına heç vaxt dəstək verməyib. Türkiyənin Azərbaycandakı səfirləri yalnız rəsmi tədbirlərdə görünüb və ütülü bəyanatlatla kifayətləniblər. Mitinqlər dağıdılanda Türkiyə səfirlikləri "yoxa çıxıb”. Jurnalistlər aksiyalar keçirəndə İsrail, Yunanıstan, ABŞ səfirləri daim Azərbaycan mətbuatının yanında olub. Türkiyə səfirləri isə Azərbaycan mətbuatına tüpürmək belə, istəməyib.
Bu gün Türkiyənin Azərbaycandakı səfiri Hulusi Kılıcın fəaliyyəti, ümumiyyətlə hiss olunmur. Bəlkə də Kılıc yeganə səfirdir ki, onun adı Azərbaycan ictimaiyyətinə bəlli belə, deyil. Odur ki, ondan adıçəkilən hadisəni pisləyəcək bəyanat gözləmək yersizdir. Yəqin ki, cənab Kılıc səfir olduğunu yalnız əmək haqqı aldığı günlər xatırlayır.
"Mən Sovet vətəndaşıyam”
1991-ci ildə ilk dəfə Türkiyədə olanda bu ölkənin polisinin kobudluğunun şahidi olmuşam. İstanbulda parkda əyləşərkən, türk polisinin sanki cinayətkar yaxalayır kimi, heç bir səbəb olmadan üstümə şığımasının və ədəbsizliyinin şahidi olmuşam. Həmin vaxt bu sətirlərin müəllifinin, mayakovskisayağı cibindən qırmızı Sovet pasportonu çıxararaq, qürurla "Mən Sovetlər Birliyinin vətəndaşıyam, arxamda güclü dövlət dayanıb” deməsi ilə, türk polisinin bir anın içində rənginin dəyişməsi bir oldu. Bu hadisəni kənardan maraqla izləyən dostumun atmacası da maraqlı idi: "Bakıda olanda Sovetlər Birliyini lənətləyirdin, indi nə oldu ki, polisi görən kimi SSRİ sənə vətən oldu?”.
Bu hadisəni uzun müddət xatırlayıb, gülmüşdük. İndi düşünürəm ki, İntiqam Əliyev SSRİ-nin, Fransanın, ABŞ-ın vətəndaşı olsaydı, türk polisi bu dərəcədə qanunsuz və yırtıcı addımlar ata bilərdimi? Ritorik sualdır.
Maraqlı odur ki, İstanbul hava limanında polisin quldurluğu ilə üzləşən sıradan bir insan deyil. Azərbaycanın tanınmış ictimai xadimi və vəkilidir. Xaraktercə mülayim bir insan olan İ. Əliyevin hüquqazidd addımlar atacağı ağlabatan deyil. Bütün bunlara baxmayaraq, onun belə rüsvayçı olayla üzləşməsi İstanbuldakı konsulumuz Həsən Zeynalov və Türkiyədəki səfirimiz Faiq Bağırovun reaksiyasına səbəb olmadı. Həsən Zeynalov Azərbaycan mətbuatının həyacan təbilini eşitməli və dərhal hava limanına gəlməli idi. Lakin o, bunu etmədi. Bu isə artıq bir çox şübhələrə əsas verir.
Təhqir olunan yalnız İ.Əliyev deyil, Azərbaycandır. Yumruqlar və təpiklər tanınmış hüquqşünasa deyil, Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinə endirilib. Söz yox ki, bədxahlarımız bu hadisədən iki ölkə arasında münasibətləri korlamaq istiqamətində istifadə edəcəklər. Bu hadisəni ötr-basdır eləmək də mümkün deyil.
Orada rüsvayçı hal və cinayət baş verib. Bunu Türkiyə polisi və hava limanının rəhbərliyi həyata keçirib. Həmin şəxslərin cəzalandırılması hazırki durumda yeganə çıxış yolu kimi görünür. Bu məsələdə Türkiyə siyasi dairələrini qınamaq da olmur. Ən azı ona görə ki, rəsmi Bakı öz vətəndaşının hüququnu qorumaq belə, istəmir. Normal ölkə Türkiyə səfirini xarici İşlər Nazirliyinə çağırıb, ondan izahat tələb edərdi. Normal ölkə belə edərdi, burasi isə Azərbaycan...
Azər RƏŞİDOĞLU,
Bizim Yol
