 Meksikanın cəmi qırmızıdərili əhalisi Cortesin giriş ilindəki 25 milyondan 1605-də 1 milyona endi
Abraham Men Samuel Zacuto, Kolombun səfərinə Kabalistik güclər qatan bir başqa ad idi. Əhəmiyyətli astroloji mütəxəssisi olan Zacuto, eyni zamanda Kobudla mövzusunda mütəxəssisləşmiş bir yəhudi idi. Orta əsrlərin ən böyük yəhudi filosofu olan Maimonidesin işlərini və məşhur Kobudla çalışması Səfər ha-Kabbalahı araşdırmışdı. Bu ilhamlardan yola çıxaraq astroloji ilə əlaqədar Səfər ha-Yuhassin adlı kitabını yazdı. Kolomb, Zacutonun astrolojik tapıntılarından böyük ölçüdə faydalanaraq dənizdə yolunu tapmış, hətta bunlar sayəsində Yeni Dünyadakı yerlilərə əvvəldən bir günəş tutulmasını xəbər verərək onları metafizik gücləri olduğuna inandırmışdı. Zacutonun işlərindən faydalanan bir başqa "kaşif" isə Vasco da Qama oldu. Qamanın səfərinin bir başqa maraqlı yanı da, gəmidəki yol göstəricilərin, xəritəçilərin və tərcüməçilərinin çoxunun yəhudi olması idi. Zacuto, işlərində təməl qaynaq olaraq Zohar və Aggadah kimi kabalistik yəhudi ənənələrini istifadə edirdi və ən əhəmiyyətli etdiklərini "kəşfə" çıxan Yəhudi dənizçilərə dəstək üçün edirdi. İşlərinin, xristianlar ilə icra etdikləri mübarizədə yəhudilərə köməkçi olmasını ümid etdiyini yazmışdı. Zacutonun şagirdi olan Cozef Vechinho da bir yəhudi idi və Yeni Dünyaya doğru səfərə çıxmadan əvvəl soydaşı olan Kolomba Universitetində onunla tanış olmuş və ona ustası Zacutonun çəkdiyi xəritələri və öz inkişaf etdirdiyi astronomik vasitələri vermişdi. Bütün bu cədvəl, Kolombun çıxdığı səfərin arxasında böyük bir "irq həmrəyliyi" olduğunu göstərməkdədir. Bunun az əvvəl araşdırdığımız kimi iki böyük məqsədi vardı; Süleyman Məbədini yenidən tikmək üçün güc qazanmaq və yəhudilər üçün "yaxşı bir yer" tapmaq. Necə ki elə də olacaq, Kolombun kəşf etdiyi "Yeni Dünya", yəhudilər üçün "yaxşı bir yer" və strateji bir mərkəz olaraq şəkillənəcəkdi.
KOLOMBUN BAŞLATDIĞI ETNİK TƏMİZLƏMƏ ƏMƏLİYYATI
Kolomb ilə əlaqədar olaraq çevrilən filmlərdə, tez-tez Kolombun gerçəkdə yerlilərə çox insancıl yaxınlaşdığı, vəhşiliyin əmrini dinləməyən bəzi adamların tərəfindən reallaşdırıldığı təəssüratı verilməkdədir. Ancaq, gerçəklər bu çəhrayı cədvəldən çox fərqlidir. Kolomb Amerikanı kəşf etdəndə 30 milyon qırmızıdərili yaşayırdı. İndi 2 milyonluq itkin bir irq oldular. Atdalı, "Adanın dinc yerlilərindən bəziləri onları qarşılamağa gəlmişlər. Colombus onları insan olaraq qəbul etməməkdədir" deyir. Qırğın, Kristof Kolombla başladı. Kolomb kəşf etdiyi yerlərdə İspan koloniyaları meydana gətirməyə sürət verdi. Yerliləri kölələşdirdi, vergiləndirilən yerliləri İspaniyaya qızıl ödəməklə öhdəçilikli etdi. Hökmdarların icazəsiylə səlahiyyət sahəsi içindəki ticari əməliyyatlardan yüzdə on pay alırdı. Kolomb ayrıca kölə ticarətini də ilk başladan adam idi... Kolombun yerlilərə tətbiq etdiyi təzyiq və istismar siyasəti, onun açdığı yolda irəliləyən "conquistador"lar tərəfindən davam etdirildi. Bu İspan "fateh"ləri, yerliləri kölələşdirmə və mallarına əl qoyma siyasətini davam etdirdilər. Ən çox axtardıqları şey isə qızıl idi. Yerliləri yola gətirmək üçün şiddət istifadə edirdilər. Bu dünyanın şahid olduğu ilk böyük "müstəmləkələşdirmə" hərəkəti idi. Kolomb Yeni Dünyanı yəhudilərə güc qazandırmaq, oranın zənginliklərini yəhudilərə vermək üçün ələ keçirmişdi. Kolombun hədəfinə çatdığının ən böyük göstəricisi isə, müstəmləkəçi conquistadorlar arasında çox sayda yəhudinin və konversonun olmasıdır.
Conquistadorların tətbiq etdiyi qırğın isə inanılmaz ölçüdə idi. Məsələn, Kolomb gəldiyində əhalisi 200 min olan bir adada, 20 il keçmədən yalnız 50 min, 1540-da yalnız min adam qalmışdı. Conquistadorların ən məşhuru olan Cortes, 1519 Fevralında 700 adamla Meksikaya ayaq basdı. Meksikanın cəmi qırmızıdərili əhalisi Cortesin giriş ilindəki 25 milyondan, 1605-də 1 milyona endi. Cəmi olaraq conquistadorlar, yarım əsrlik bir müddət içində 75 milyon qırmızıdərilini yox etmiş, yerlərinə yalnız 240 min İspan yerləşdirmişdilər. Avropada cəmi 100 milyon ətrafında insanın yaşadığı o illərdə, Amerika əhalisi 60 ilə 80 milyon arasında idi. Bu əhalinin 80%-i (yəni təxminən 60 milyon insan) bir neçə onillik içərisində yox edildi. Yalnız Hispaniola Adasında 1492-də 7-8 milyon adam yaşayırkən, 1496-da 4 milyon, 1570-ci ildə isə yalnız 125 adam qaldı. Tarixçi C. Wellsin verdiyi rəqəmlərə görə, Kolombun qitəyə ayaq basmasından sonra bir əsrdən az müddət içində 95 milyon yerli müstəmləkəçilər tərəfindən qətl edildi. Bu boşluq yeni bir drama gətirib çıxaracaq, sonrakı dörd əsr boyunca, Afrikadan qətl edilən yerlilərin yerinə doldurmaq üzrə Amerikaya 13 milyon qara kölə daşınacaqdı. Bu işin öndərliyini də yəhudilər edəcəkdi.
PURİTENLERİN TARİXİ MİSSİYASI
İngiltərədə 1600-cü illərin başında yeni bir məzhəb yayılmağa başladı. William Tyndale adlı bir Calvinistin qurduğu məzhəb, Protestant təliminin çoxu mövzuda daha radikal hala gətirilmiş bir şəkli idi. Məsələn, Protestantlığın Papaya və Katolik Kilsəsinin iyerarxiyasına qarşı açdığı döyüş, Püritenler adı verilən bu yeni məzhəb tərəfindən daha da irəlilədilmiş və Protestant Anqlikan Kilsəsini də içinə götürəcək bir düşmənliyə çevrilmişdi. Bu yeni məzhəbin bağlılarının ən maraqlı xüsusiyyəti isə, Luther və Calvinin başlatdığı "Köhnə Əhdə yönəlmə" hərəkətini daha da irəli, radikal bir xəttə aparmaları və Köhnə Əhdi (Tövrat) az qala inanclarının tək qaynağı halına soxmaları idi. Köhnə Əhdə yönəlmək demək, təbii olaraq yəhudilərə yönəlmək demək idi. Püritenler də elə etdilər. Köhnə Əhd hökmlərinə görə, yəhudilər üstün və seçilmiş bir xalq idi və Püritenler bunu qeydsiz şərtsiz qəbul etdilər. Bu, Püritenlerin yəhudilərə və yəhudi dininə böyük bir simpatiya və heyranlıq bəsləmələrinə gətirib çıxardı. Köhnə Əhdə bu qədər bağlanmanın bir nəticəsi daha vardı; Püritenler özlərini də heyran olduqları yəhudilərlə qaynaşdırmağa, özlərini onlara bənzətməyə başladılar. "Yəhudi Ensiklopediyası" Encylopaedia Judaica, Püritenlikdən, "Judaizers" (yəhudiçilər sempatizanları) başlığı içində danışır. Bu termini isə belə açıqlayır: "Judaizer: yəhudi olmadığı halda yəhudi dininin bir qisimini ya da bütünün tətbiq edən və ya yəhudi olduğunu qarşıya qoyan kimsə." Bu sinifə daxil etdiyi Püritenler üçün də bunları söyləyir: İngiltərə və Amerika daxil, Şimal Atlantikdə Püritenliğin güclənməsiylə birlikdə, Tövratın araşdırılması buna bağlı olarakta 'yəhudiləşmə' (judaizing) hərəkətləri başladı. Bu İbrani dilini istifadə etmə, konstitusiyanın Tövrata söykənilməsi və Sabbathın yəhudi dininə görə qeyd olunması tələblərinə qədər vardı.
(ardı var)
profliqa.blogspot.com
|
