ALLAHVERDİ BAYRAMİ - 70
İminə vəslə `
Çəmə şairəti səvonon
Pişə- sənəti məhəbbətiro səvon bənine ki, hırdən bəy həvəs nişo bıdə. Vey sənətkoon ya xıyzoniku, ya mıtaliəku, ya ustodiku bəhrə səydən, vindəş ki, ya rəssom, kist bədast bedən, şikil kəşedən, ya musiqivon bedən , qıləy alətədə jəydən, ya sədo xıvand- bahand bedən,. ya ğələm bə dast- ənıvışt bedən...
Ponzə sinninə Anar Şuşada istirahət kardəbən deştə pı Rəsul Rza. Pı vindedə ki, zoə sə enomniyəşe çiysə nıvıştedə, zoə anədə de koy dastkoy bedə ki, ətrofi famedəni. Pı nez omedə- edəsedə bəçəy nıvıştəy, qıləy ah kəşedə, votedə: “ Çımı balə, de həyfi, tınən bınıvışt biş.”
*
Peş mahrubə (1941-1945) ətrof dionədə bə Bırədiqo, Tırkobə, Mado miyonə məktəbon omə- dərs dəvardə hırdənon veyni şair bin, şeir-sənəti aşiq bin, bənə Cabir Nəsiri poştəvon-rabitəvonən, bənə Quli İskəndəri, bənə çı sətron muəllifi çanə muəllimonən şairəti pişə kardışone boştə. Çımon xıyzon, pı-moə, dədə-bobo şair bıə nın. Mutaliə mərəşonən qeş bıə ni, əyolətədə jiyedəbin. Hərçənd Ulumi Ruəkənoədə, Miyonkuədə (Xıdo bənə Kamil Lələyevi, Ağabala muəllimi kitobxonə muduron rəhmət bıko), bəştəro qəncinə kitobxonon hestbin. Əmmo bənə şəhron qeşə imkonon nıbe ki, mutaliə, musamirə, mubadilə, muzakirə tədbiron dəvonon, nuperəson ıştə təlim-təhsili komil bıkəyn.
Sıftə Bırədiqo ətrofə diyono nuperəson qırdə bedəbin bə çıvrə yolə məktəb, əyo bənə Rəfi, Qulamhüseyni ədəbiyot muəllimon hestbin, klassika, muasir ədəbiyot, xususən poeziya əzbər zınedəbin, qəvi oəkəyn de şeiri, qəp əjənin de şeiri... Çəvon şoqirdon-- bənə Əbdulrza Əhmədovi, Bəhmən Salayevi şair, pedaqoqon çı ustodon ın koon dəvom kardışone, seminə nəsılbə bənə Quli İskəndəri muəllim-şairon səşone bə dast estafet- bə tojə nəslon omutşone şeir-sənət pərəstişəti.
Bəli, sıxan-kəlomi bəştə pişə kardey səvon çəmə ustodonku: Qulamhuseyn Əliyev, Əbdulrza Əhmədov, Bəhmən Salayeviku omedə. Əmə çəvon honi çəşmədə ov peşoməmone, çəmə dədə-bobon kaştor bıən, qitbıkə, ovyor, vişəvon, devınbıkə, kijəvon, tukbıkaşt bıən. Cabir Nəsiri, Quli İskəndəri, çı sətri muəllifi şairəti səvon bə ustodon-muəllimon vabastə bıə.
Haşiyə:
Tələbə vaxtonədə Davud Dəmirli ruji qəp jəşe ki çoknə be bəyku şairəti həvəs, peğande-pehande-qafiyə dəvoşte bə cuş ome:
-Sumqayitədə dıyo kəno dənışdəbimon, halon səpe mandəbimon, ıştəni şodoydəbimon bə dıyo. İ ruj deştə adəti ıştəni bə dıyo şodoədə səm de zərbi qınie bə ovi bınədə mandə yolə sıği, ıştəno şəm. Həmron vində ki, az ovədə di beşim, omedən çımı həndəvərisə, bekardən mıni ovədə, dıroz kardedən dıyo kəno, təlim doydən, bəyji kardedən mıni.
Çə rujnəku çoçinə çiy hiss kardıme ıştəku: şeir peğandəm, qafiyə dəvoştəm, sıxan pehandəm. Ha jıqo azən şair bim şairon dılədə. (Psixoloqon hesob kardedən ki, jıqo holədə mazq bə larzə omedə, hissiyot i bə se ziyod bedə)
*
Hejo bə çımı səən həm sırəynə, həm bəməynə jıqo qıləy əhvolot omə:
- Şəşminə sinif oroxnəmonbe. İyul-avqust manqonədə Tukə deveni vaxtonbe, şartukə məzədə jen-kinon deven kardedəbin. Sinif həmrom Fayaz balə (Məmməd Ğafuri zoə) çəmə kəy mehmon oməbe. Həmron zınedəbin ki, az deştə boon tukədə qovon-lovonimon, bə maraği xoto çımı tono bə nəve əvoyn.
Dəlyon nomədə niə aspi peniştəbimon, Fayazən çımı tərkədə. Xayş kardışe:
-Bıdə az bıromom.- Əv nışte navədə, az nıştim tərkədə. Votim:
- Əncəx bə asbi sə vez məjən, əməni şobədoy, şikəst bəbemon.- Əyən votışe: -Çok.
Çoknə ki, Zulfuqari qardışo beşimon bə sərostə ro, Fayaz balə rost kardedə vezbə dasti asbi bıtojno, asb jıqo zınedə, vez jəydən bəçəy sə, hınha, əməni şodoydə bəyji.
Az bəvədə oğo bim ki, deven kardə jenon-kinon demı bə əlyəkin, ov peşandən bə çımı dimi, dast-dimi moledən, de şinə sədo mıni bə vanqin. Fayaz balə mandə çımı səyku de nır-nıri bəmedə...
Yəni çımı talanti bə məydon beşey vəsilə bey bəzıne ın hadisə, ya ne? Xıdo bəzıne.
Əncəx ve-ve peşo (50 sor bədiqə) məktəbi kanə şəxsi sənədon sutvoneədə Qumru muəllim çımı şəxsi ko (sənəd) vardışe bomı (əv ısətən bəmıku mandə, oqətəme) Əyo vindıme ki, tosə 7-nə sinfi de “3” ğıyməti handəme, qılə-dıqlə “4” heste. 7-nə sinifiku jıqoşə həmə fənnonədə “5” səme, qılə-dıqlə “4” hestıme.
Bə nığılə dumot şəninə məsələy...
*
Nuperəsə vaxtədə bə təlimi zumandə həvəs nişo doy, məktəbədə, diədə, rayonədə bə ictimai koon cəlb bey, omutmənon, həmron arədə nomin bey, de şeir-sənəti dastko bey səbəbonədə qıləyən Qəzvinobəvıj Boyukxan Qasımov be. Çımı bə fayə rəseədə ve muəllimon rol bıəşe: Qulamhuseyn Əliyev, Bəhmən Salayev təlimədə, Boyukxan Qasımov tərbiyədə, Əmir Əliyevi ruhaniyyətədə demı kəşə zəhmət, bəmı nişo doə ğayğu mislış ni.
Haşiyə:
“Konul harayları” kitobım (B-2009) tojə çapo beşəbe. Əyo dərcbə şeironədə qıleyni oxonə vaxtonədə noxəş qınyə bə Boyukxan ustodi həsr bəbe. De əy Tuklə məktəbədə ivrədə ko bıkə həmdivoj Əbduləli məsləhət kardıme ki, dıkəsnə bışəmon çəy tono- çəvon kəy.
Pəletiku bə so dəşeədə ustodi diyəro-bə diyəro vındışe əmə, qarde bə kəy peşkə. Ustodi kəyxıvand beşe bə çəmə və, de ehtiromi dəvət kardışe əmə bə kə, nıştimon əyvono. De təcubi edəsəym bə Əbduləli:
-Çəmə ome bə Ustodi xoş nome qavar?
-Dast-lınqış larzedə, xəcolət kəşedə, odəmonku rəd jəydə.
Kəxıvandi çay, meyvə, çərəz vardışe-dəvoştışe sufrəsə. De işorə nişon doşe mı bə Əbduləli:
-In əzizə qılə mehmonım nıznəme oxo.
-Ustodi şoqirdbə, Allahverdi, Mədoje, bəçəy ziyarət omə, ıştə nıvıştə kitobi bəy edaşte pidəşe.
- Jıqo bıvotəni, xəş oməş, çımı balə.
Çı sohbəti bəpeşt Ustod beşe bə huzur. Yəndı dıvanqonə qətımone, dimmaçine kardımone, həsrətinə çəşə arson ekardımone, dınəlukə jəmone, dılvandi, təsəlli bədiqə nıştimon vəbəvə, dəvardəyon bə yod dənomone ah kəşe-kəşe, əncəx fikim bəykube: Dast-lınqonış larzedəbe, ve lod bəbe, ın dırozə odəm bə məşə oşedəbe. Sə, dim həmə sipi bəbe. İqlə kırçə sədoş mandəbe, təmom ovikəbe.
Kitobi dıminə səyfədə dı-se qılə xoşə sıxanon nıvıştıme- dome bəy. Bəştə ustodi
həsr kardə şeirım (Dəstə rəhbəri”) hande, rozi mande çımıku:
- Iştı pedaqoji, elmi, ədəbi fəaliyət daim çımı nəzədə qardedə, detı fəxr kardedəm, sıxan eqıneədə de qəvipuri, dılipuri ıştı həxədə qəp jəydəm...
*
Hələ miyonə məktəbədə handeədə nobəno tərzədə, əruzədə, hıcədə, sərbəstədə poetikə janronədə şeiron ənıvıştimon. Məktəbi şair votedəbin bəmə. Çəmə ədəbiyot muəllim (filoloqiya elmonro fəlsəfə doktor) Qulamhuseyn Əliyevi ono kardə tədbironədə, məşğəlonədə şeiron, hətta poema əhandimon, yolə tənəffusonədə şeirə bəhsəbəhs əkəymon, teatrə təmşon nişo ədəymon...Muəllimon bəçəmə həvo əpərin, dəmə fəxr əkəyn, rəhmətşə Nəcəf muəllim bəmı votışe: “ Tı vəomədə yolə odəm, yolə şair bəbeş, mıniən bə yod dənəyş”. Çəy zoə Hüseyn muəllimən bə çəmə ğeydi əmandi, məğom rəseədə bə çəmə nav dəşiy, tarif əkəy əməni. Hejo co muəllimon, siprişon bəmə de fəxri diə əkəyn. Imon bə devrədə bə elmi, sənəti yolə marağı, məhəbbəti əlomətonbin.
Haşiyə
1961-nə sori 7-də handeədə de M.Ə.Sabiri təsiri 5 hıcəynə poema nıvıştəmbe: “Molla Şişiban”. Poema 4 hissədə ibarətbe. I-nə hissədə bəhs kardəbim ki, Məllo qıləy kamə sinninə kinə kəbin bıredə bo veyə sinnə merdi. 2-nə vəslədə qəp jəydəm ki, Məllo ıştən əğıl nıbero de yolə jeni məsləhət kardedə ki, qıləy cıvonə kinə bıstəni boştəno. 3-nə poədə nəğıl kardə bedə ki, Məllo Aybəniz nomədə nuperəsə kinə boştə vəyu vardedə. 4-nə semonədə təsvir kardedəm ki, Məllo jenon şəv-ruj davo kardedən deyəndı, oxoədə Məllo dıl tıpedə əsəbiku, mardedə.
Poema nıvıştəbə dəftər Əbdulrza muəllimi səşe çımı dasto, bardışe bə kansilar(muəllimon nıştə otağ), handışe bo muəllimon çımı nıvıştəy. Qulamhuseyn muəllim qırdə kardışe “Ədəbiyot” məşğələ uzvon, məktəbi veyni əğılonən oməyn əyo. Doşone handvone poema bəmı, ləzzət səşone. Bə yode, penə sinifədə handə Mehman Ağayevi (ısət tibb elmon doktor, professor) tarif kardışe mı. Əştəkəs çımı vəomədə yolə odəmbe həxədə qəp jəşe, çoknə bəvoten, “zomsoni doşone bə çımı kəşəbın”. Poema zıvonon əzbərbe, “yolə şair bəbe,”-votedəbin, mıni de anqıştə nişo doydəbin...Çə poemaku dı bənd çımı yodədəy, tərcuməş jıqoy:
Məllo Şişiban
Ujən kefədəy.
Deştə həmsəron
Harde-həşədəy.
De kəy xanımi,
De Meyxanımi
Şinə qəpədəy,
Məsləhətədəy!..
*
Sorədə çan qılə umumiə dəftər pur əkəymon deştə nıvıştəyon. Hejo hisob əkəymon ki, ımrujnə çımı nıvıştəyon zəyfin, maştə nıvıştəyon zumand bəbeyn. Çımı şedevrə şeiron hələ bə nave, nıvıştə bənin. İnşəAllah, ən çokə nıvıştəyonım jıqoşə bəbe. Əve, hejo nəvedəbimon, ve mutaliə kardəbimon ki, çokə bədiiə ifadon, poetikə misron, obrazinə fikron bə ğələm bıstənəmon...
Sor dırozi bə Boku qəzet-jurnalon şeir əvğandimon ki, çap bıkəyn. Çapbə qıləyən əbiy, əmmo veyni cəvob əvoy ki, zəyfe, noqise, sənibəton ko bıkən çımon səpe... Bovəku, ğeyziku, həftoğiku ə “umumiə dəftəron” ədırnimon, əsutnimon. (Yol bimon, po okardımone bə redaksiyon, çəvon nıvıştə “ğələton” (bəmə nıvıştə cəvobon) nomone çəvon vədə, votmone şımə ın çap kardəyon çəmə nıvıştəyonsə ve-ve zəyfin, boçi çəmənion dərc kardənişon? Votışone: “Ha şımə riş sipi bıbu, şımə nıvıştəyon dərc bıkəmon, bəs əmə iyo boçi nıştəmon, hejo ıştə şeiron bə çap doydəmon, qonorari ( bə dərc bəyonro doə pulon) ıştən səydəmonəni!..)
*
Nuperəsə sinnədə pie (eşğ- məhəbbət) bəlo be dəçıkəy bə çəmə coni... (Imən çəmə şairəti qıləy səvone.) 9-nə sinifədə handəbimon. Rəhmətşə Sahib Əzizovi ədəbiyot dərsədə məktəb dram məşğələ rəhbər Burhan Ağabalayev dəşe bə sinif. Elan kardışe ki, M.F.Axundovi “Hacı Qara” komediya bə səhnə noydəmon, Hacı Qara roli bardəkəs ni...” Həmə edəsəyn bəmı...
In roli bəmı çiçon onımute? Komediyada Quli- Heydər, Mini- Sona, rəhmətşə Yavər esə boy Tukəz roli bardəbe. Təmşo doə bəpeştə bəmıku, çoçinə holon bəməl oməy. Eşği- məhəbbətiku jıqo qəpon jəydəbimon ki, həmron heyron mandəbin, bə dınyo aşığbey piyedəşonbe. Çımı aşığonə şeiron nıvışte səbəb (şairbe səvon) itono ın təmşo, itono çımı handə kitobon təsirbe...
(Hestışe idomə)
TALISH.ORG
