- Piranəti nuraniyəti vardedə, nuraniyəti odəmi qerami-əziz kardedə. Har se xususiyət i odəmədə qırd beədə əy de huri-ğılmani muqayisə kardedən. Xosə ustod, Şımə məhz bı sinnədəyon, 85 bəşmə çiç diqtə kardedə?

 - Çımı 85 sori umur veyni de çoki dəvardə, yəne votim pidə ki, çı ko kardəme, de dıli bəy dəçıkəm. 17 sinnədə bə 18 sinni ovaştə vaxtiku tosə 2011-nə sori muəlliməti kardəme. 64 sor. Hejo de tosə oxoy muəlliməti karde-karde de bədiiyə ofəyətiən məşğul bıəm. Hətta dərsədəən çımı bə ofəyəti həvəs ıştəni bə buruz ədəy: Məsələn, hırdəni bo dərs qəpjeyo vanqkardeədə de qafiyə vanq əkəym: “Ay Səlim, gəl dərsi danış, mən də bir az dincəlim”... “Ay Həşim, dərsi danış, mən də bir az əyləşim”... “Ay bala, dərsə fikir ver, baxma dala”... “Tez qurtarın söhbəti, dinləyək bu Əsbəti, dərsi necə söyləyir, alar hansı qiyməti”...”Diqqət edin Qənbərə, dərsi deyir əzbərə...

 - Movzu ijən janr cəhəto Şımə ofəyəvonəti qəncin ijən rənqarənqe. Bənə tarıxəvoni elmi-publisistikə məqalon, bənə pedaqoq-muəllimi bə təlim-tərbiyə aid nıvıştəyon, bənə ustod şairi çapbə çan qılə şeirə kitobon muəllifon. Jıqo əsəron hestone ki, bə bıhandon məlum ni, çap bıəni?

 - Bədii yazılarımı uzun müddət gizli saxlamışam. Bəzilərini müxtəlif  qəzet və jurnallara göndərdiyim olub, lakin dərc etməzdilər. (Ha, tolışi bıvotım?) Şeironım curəbəcurə nevonədə, janronədə, vəznonədə, veyni hecada, əruzədə nıvıştəme. Sərbəstə şeironım kame. “ Vılə çanqə”, Mahmudavar”, “Pərvanə”, “Divan” nomədə şeirə kitobonım çapo beşə. Pedaqoji məqalonım veyni jurnalonədə dərc bən. Əvon veyin.
“Azərbaycan folkloru antalogiyası” (2 cildlik) kitabında Talışa aid folklor nümunələri səhv qələmə alınmışdı. Buna aid “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində böyük bir tənqidi məqaləm çıxdı...
Yerli qəzetlərdə dərc olunmuş diyarşünaslığa dair məqalələrim, şeirlərim az deyil. Çoxunu etnoqrafik məzmunda yazmışam. Məsələn, “Tarıx. coğrafiya tədrisi” məcmuəsində çıxan “Talış nə deməkdir?” adlı məqaləm yaxşı qarşılandı, buna aid bəyənilən yazılar, rəylər də oldu.
Çımı çap nıbə şeiron veye. Çəvon  veyni dini mənzumonin. Vey şeiron bo çap karde imkonım ni. Çap bıbo, tanə sırafə kitobi ğədər bəbeyn.

 - İ kərə votəyonbe ki, çı tolışə xəlği 50-sə veyə mahnesəyon qırdə kardone. Çəvon idomə heste? Çap kardone əvon?

 - Az de Tolışi tarıxi, fərhənqi, incəsənəti, folklori vey məşğul bəm. Yolonku çiç əməsim, ğeyq əkəym, yodo oəqətim, əvoni oəmutim.Məsələn, zıvonarışton qıləyni çımı yodədəy: 

“Qıləy şatə herə perə lanqə lorun nışte bəsə qıləy şatə herə perə lanqə  rəzisə, şatə herə perə lanqə rəz larzəy şatə herə perə lanqə lorun nılarzəy, şatə herə perə lanqə rəz larzəy şatə herə perə lanqə lorun nılarzəy...”

Vaxtədə xəyləki mahneəsəon (vəyəmahneon) qırdə kardəmbe. Əvon ısətən bəmukuye. Çap bənin. Çəvon dılədə  tolışə mahneəsəon kamin, əmandəni azərboyconi zıvonədəy. Dı sor çimi bə nav Masalli Xırmandalı diədə qıləy alim ( Füzuli Bayat) de çəmə Qumri muəllimi sıxan kardəşbe ki, əvoni çap bakay. Qumriən çəvon kopyə doəşbe bəy. Çə vaxtiku çəvon həxədə rimuz ni. Votəşbe çap bəkarde, bə du beşe.

 - Şımə şoqirdon de fəxri votedən ki, çəmə ustod Əbdulrza muəllim çı Azərboyconi, çəmə reqioni tarıxi nıvıştedə de nəzmi, de şeiri; Çı səbəbbe şımə bə jiqo qılə qonə şələ jiyo dəşiyon?

 - Bə Azərboyconi, bə çəmə reqioni (əyaləti) nıvıştə bıə tarıxi kitobonədə bə tarıxi aid kali vəsləyon de nəzmi nıvıştəme, 700 misrasa ve bəbe. Çə nıvıştəyonədə i poə jitono ğeyd kardedəm:

...Qaldırıldı Xurrəmilər bayrağı,
Xalq qoşuldu ona, oldu ortağı.
Rəhbərlik verildi qorxmaz Babəkə,
Ərəblərə qarşı qalxdı mərəkə.
Bu üsyan bürüdü Azərbaycanı,
İyirmi iki il çəkdi tuğyanı.
Möhkəm idi Babəkin Bəzz qalası,
Çətin idi zəbt edib alınması.
Xəyanət Babəki ələ keçirtdi,
Əcəl şərbətini ona içirtdi...

(Mesaj: Tolışi zıvonədə kanə sıxanon heste ki, çəvon mənəon çətin sərəsə bedə. Məsələn, “lırd” (ım çırk ni ha), cırıcınqo, lurt, nıxt, kırç, zılınq, vate, dəbırcınie, mıştəhu, nısığ, ovand, mır (sıpə bə mır mandə), miyonqəz, dəpurie, şulun, cırtqoz, pepırtie, şırnəğ, pırt, kəmkulunc, qend (nə tırş, nə tel ni), pezinqie, şırt (bə i şırt), vəzmin, xırnək, dovilə, dədulə, pəltə, hırdıku, sındısu, şımbəşıkır i.c. Bıdə Zabil Mədoj çı sıxanon mənəon okəy.

 - Çok zınedəmon ki, 64 sor muəllim ko kardone. Quya sinnon dəvardə, noşone Şımə bə kəno. Oxo Şımə məktəbədə, diədə, kədə dastko bedəbiyon de handey, dərs doy, unsiyət dəvastəbiyon de şoqird-muəllim-valideynon. Çı koonku iberdəmə bə kəno mandey bəşmə xəşəti, ofeyəvonəti çı curə təsir kardışe?

 - Diə məkə az həni muəllim ko kardənim, əncəx az ujən muəllimim. Xəyolən məktəbədə, sinifədə  hesob kardedəm ıştəni, dərs doydəm, dərs xəbə səydəm, dərs izah kardedəm. In xəyolon haştənin az xıfət bıkəm, həsrət bıkəşım. Kə-bədə, so-bədə əyşt-nışt kardedəm, nəvedəm, boğ-boğçədə çamedəm, ko kardedəm, bə meyvon, bə so-bə şeir peğandedəm. Az sori dırozi deştə xəyoli həmsehbətim. 
Bə çımı dast qəzet dəşedəbu, çı sə - bə sə handedəm əy.”Tolışon sədo” qəzetədə beşə məqalon, şeiron, curəbəcurə nıvıştəyon həmə handedəm. Əyo zumandə şeironən dərc bedə, zəifə şeironən. Kali qılon kom vəzndə nıvıştə bıə zıne bedəni. İnşəAllah şe-şe sərost bəbe...  
  

 - Radio, televiziya, komputer, kitob, qəzet- umumən de informasiyə vasiton unsiyət dəvaste zınedəyon? Mutaliə mərə hestone?

 - De informasiya vasiton əlağəm ve zəife, qəzet, jurnal, məcmuə bə çımı dast dəşeədə handedəm. Bo hande, bo mutaliə həvəskorim. De komputeri kom ni, kədə zoə-vəyu, nəvon oko doydən, az ne.  Çımı tono omedən bə sebət, bə dimi-dido, duston, şoqirdon. Dəvon həmsebət bedəm, ve çiyon omutedəm. Az ıştən bə kəno beşedənim.

 - Lankoni Ənıvışton İcobəy, Masalli Ədəbi məclisi uzviyon. De sənətə həmroon, həmkoon əlağə oqətedon? Çəvon nıvıştəyon hande zınedəyon?

 - De Lankoni, de Masalli bınıvışton kəynə çımı tono omedən, həmsebət bedəmon, ıştə kitobon bəyəndı doydəmon, əlağəmon bedə. Jəqonə yəndı vindedənimon, az bə ədəbi məclison şe zındənim.

 - Oxonə vaxtonədə bə tolışə xəlği mədəni, ədəbi, etnoqrafik rostemoniro xəyli koon vində bıən: Tolışi Radio, Vindəsədo  bə efir vadoəbə, Xəlği idəqardışon, yolə şəxsiyəton sorəqardışon dəvoniə bedən. Tırki ( urusi, farsi, inqilisi) -tolışi luğəton tərtib kardəbə. Tolışi zıvonədə qəzet vadoə bedə, elmi-bədii  kitobon  çap kardə bedə... Bı koon Şımə munasibət çoknəye? 

   - Bə tolışi aid çı tojə xəbon bedən, çəvon həməyku bexəbəm, yaən di rəsdə bəmı. Əncəx iqlə çiy votem pidə: az piyəmerdim, nıştəm kədə: bə tolışi beşə kitobon, elmi-bədii məqalon çı curə bə dast biyəm? Çəmə televizor CTV bərnomon səy zındəni, ə məlumaton əyo nişo doydənin, həni çoknəy munasibət oqəte bəznem?
   Qıləy çiyən bıvotım. Bə tolışi nıvıştə alimon  ıştə nıvıştəyon tadibətadi nıvıştedən (həmə qılə ne). Nıvıştəkəsonədə kali qılon hətta tolışi çok zınedənin, bə omoniməti fərq noydənin, çiç nıvıştedən səpe-səpe şedən. Tolışi zıvonədə bıə sıxanon veyə mənəon heste, əmmo nıvıştəkəson imi bə nəzə səydənin. Məsələn, lo, lobəlo, səlo –çı sıxanon hay qılə mənə heste.(qarğa, to, qırdəbey) Ya “şim” (az şim, darzi şim noy)

 - Bıhandon çok sərəsedən Şımə  tolışiədə nıvıştəyon: bə şivə xususiyəton ro doydəniyon, ruşin, soyə, tilik  nıvıştedon... “Tolışi ədəbi zıvon həni bə formə dəşə”- fikri Şımə nəzə çoknəye?

 - Tolışi ədəbi zıvon bə formə dəşedəbu, bimi bəpe şoyvo bıkəy. Əvışon bə nəzə sə ki, tolışi har sıxanon votə vıronədə i cur nin. Sıxan həmə vırədə i curə votə bedəbu (sərəse bedəbu) bə luğət dənoy lazıme. Məsələn, xəbə səy- parsəy, kuçə- cadə. Cadə ərəbi sıxane. Tolışon bə kuçə-butə votedən. (beşim bə butə, şim de butə, butəsədə ( butədə) mandim bə sebət...)

 - II-IV sinifonədə bə “Tolışə zıvon” dərson koməq kardero bo tolışə baləlion “HONİ ÇƏŞMƏ”  (Tolışiədə əğılə şeiron) nomədə kitob bə çap hozı bedə. Əyo 52 şair,  bə cumlədə Şımənən təmsil bedəyon. Məcmuə həxədə Şımə məsləhəton, tovsiyon marağin bəbe.

   -- 30-nə soronədə bə tolışi beşə dərskitobon  qılə-qılə handəme de tosə 39-40-nə soron. Bəyo bıə nıvıştəyon dılədə şeironən hestbin.  Əncəx şeiron jintono, pentono nıvıştəkəsi nom nəbi.Qasbiən ə şeiron muəllif çə kitobon nıvıştəyonbən. Çə şeiron kali misron hələən çımı yodədəy. Çımı bo əğılon nıvıştəyon kame, əncəx nıvışte lozime. Tolışi şairon əğılə şeironədə ibarət bıə  “Honi çəşmə” kitobi tərtibbıkəyon, nəşr bıkəyon təşəkkur kardedəm. Im həmən tolışi şairon bəhəvəs bavay ki, bə tolışi əğılə şeiron ve bənıvışten, vəzmin bənıvışden...    

“Tolışon sədo” qəzetiro musahibə bə ğələm səşe:

BAYRAMİ
06.06.2015