 QİTİ KİJƏ
Əcəllə mamu çan vaxtbe şe pidəşbe bə Sumqait nəvon paylu. Əmma Xıdo lənət bıko bə ni-beyəti, odəmi jıqo çe ğorbədə eğandedə odəm bə azizə ğohum-ğəbilə həsrət mandedə, i kərə əvoni bıvindi. Əncəx bə piyəmerdi sə bərk dəşəbe nəvon vindemon: nəvon bə həsrətbin çəy sipiyə rişi dəçıkın-orındının, əvən bə sutim-sutimbe ıştə muninə dimi bə baləlion ovəynə sifəti dəsuy, əvoni peçıxvoni.
In həsrəti Əcəllə mamu vardışe bə Masali avtobusə vəğzəl, Səşe bilet, nışde bə "Masali-Sumqaiti” avtobus.Hejo tojə qətəşbe ıştə vırə, bənə rəhmətşə dustış Şıxəli qədə zoə Həşiməğə peşe bə avtobus, çəy paylu dəvardeədə səlomış doy bəy, nışte çəy peştono. Yəndəku hal-əhvol xəbə səşone, Əcəllə mamu vey şo be ki, əv bə nobələdə şəhər şedə, colnə ni, Həşiməğə dəye.
Həşiməğə dastədə naminə zanbul vindeədə bə Əcəllə mamu yod dəşe ki, təylə dast şedə bə şəhər, nəvon bə çəy navi bebəşen, bəvon çiç bədoy, hiççi peqətəşni. Bəjəni ın fik-xəyoli norohat kardışe əv. Əmma roy dırozi yəndı əvəz bıkə mənzəron, avtobusədə bıə qəpon çəy yodo bekardışone ın malxulə.
Əcəllə mamu nıştəbe bə şoferi nezə vırədəHejo sıftəku dərəse ki, ın şofer həyvərə- danqe, de musafiron bə pıt-pıte, dəvon bənə divinə odəmi rəftor kardedə. Bo vonəy nəvedə ki, ıştə zəhərinə sıxanon eçokıni bə xəlqi. Mıxləs, şoferi çı Əcəllə mamu sof zəhləş barde. Ro şe-şe herəke erəxedəbe bəy, fik doydəbe bəçəy har hərəkəti.
İ kərə şoferi roy kəno oqətışe avtobus, qiti kijəş səy, şodoşe ıştə kəbinə jiyo. Imi cəlb kardışe çı Əcəllə mamu nəzə, merd şe bə dumut,bino noşe ıştə rişi qədə-qədə tırniye, çı fik kardışe, nıznəme, əmma xındəş jəy, sırəy.
Xulasə, avtobus ome beşe bə Sumqaiti vəğzəl, musafiron evoyn-şin. Həşiməğəən evoy, mande tike diərodə, çəş kardışe, Əcəllə mamuən boy, bışun çəy zoə kəy.
Oxoədə colnə mandə Əcəllə mamu, lınqış tike fırsıniye, nəhayət, əşte, evoyədə dastış ğande həminə qiti kijə peqətışe, dəro qıniye-bışu. Şofer bənə bəhi hucum kardışe bəy:
-Piyəmerd, piyəmerd, bəy bardedəş çımı kijon?
Əyo bıə cəmat bı həyəconə sədo oqardin, həmməy edəsəyn bı dı nəfəri de təcubi. Əcəllə mamuən lındış dahaşte, oqarde "de təcubi” edəsəy bə şoferi.
-Çiçbə? Iştı kijon? Imon ha? Du məvot, ıştə imoni məsut. Bı maşin nışteku ın kijon çımı dastədəbe, çımı lınqi paylu be. Iştı boçi bedə?
-Tı əvon çımı kəbinədə penıqəte?
-Ne, biləma, ımon çımı lınqi jiyo bin, çımı kaqə kijonin.Bəştı con, çımınin.
-Bəs çımı kəbinədə qiti kijə hestbe, əvon bəy şin. Imon hejo bə kijon oşedən.
-Çımı balə, kijə bə kijə obəşeyəni. Im çı sıxane? Mını mətəl məkə, Həşiməğə mıni çəş kardedə.
Xudahafiz!
-Ha cəmat, ruji niməyjoni ın piyəmerd mıni oçınedə. Çəş vinde-vinde çımı Səlyono sə kijon ojə-oşko dızdedə-bardedə.
Əcəllə mamu bə oxonə vasitə dast ğandışe:
-Həşiməğə, ın sıpəzoə bəmı şər ğandedə, cəmati dılədə mıni təhqır kardedə. Hələ bışamon bə Milisi İdarə, şikat bıkəm,çimi pıə-moə bıbovnım.
Əcəllə mamu de xışmi dənəbe, Saatijo bə Əcəllə mamu hərəkəton, bəçəy pesoxtə qəpon de hədəyoni diyə bıkə Həşiməğəən çəy dumo, rəyrə poyin- şin."Milis”, "idarə”,”şikat” sıxanon ki, bə şoferi quş rəse, həni tam jəşe, lıputi jitono çiçon votışe, hiçki nıməsəşe...
Arədə i kərə Əcəllə mamu edəsəy bə dumo, bunum şofer çiç kardedə, vindışe sokit bıə, votışe:
-Bışi, sıpəzoə, ımən bətı kame.
QIRNİSƏ MƏDİ, TƏMƏKORƏ ŞƏMMƏDİ ƏHVOLOT
Həmsinbin, hamsiyəbin, əmma təmom co-co tinətədə: Qıləyni veyəzın, vojorədə, ticorətədə qıləkəs, kamsıxanbıkə, qıləyni bərməlo, bo jimoni- bo dərəmudiro bə harçi dast bığand,veysıxanbıkə, həyvərə. İminə merdi nom Mədi, dıminə merdi nom Şəmmədbe. Haliyədə Mədi de mol-mələ bıhır-bəhvati dastkoy.Əmma Şəmməd bə kəon ruşnə okırnedə- montyore. Esə ın dıkəs dıynən pi bıən, məhlə siprişin, nəvə- nəticə xıvandin, deyəndı salam- əleyk kardedən. Əncəx navnə vaxtonədə çəvon arədə qıləy əhvolot bəbe ki, hələ qəvonədə votə bedə, hiç yodo bekardedənin...
...Mədi tojə kə-bə ejəşbe. Ruji roysə ğappağap oməy de Şəmmədi, qəv okardışe bəy:
-Şəmməd, boy tı okırın çəmə tojə kəy ruşnə.Bı koədə bə nome ıştı ustəti, tınışon məslohat zınəy bəmı. Əmma tikə rə dast-poçə bıbi, əğılon pidəşone rə ovaştin bə tojə kə.
-Sa penco mənot bədoş, bomem, ədəniş, çı sədə bıvot, bıdə ıştə koy bızınım,- Şəmməd bə i qəv jıqo votışe, erəxəy bə Mədi çəşon. Mədi çəşon peşkəllə bin, votışe:
-Xıdo ıştı insofi bıbırno! Az tojə kə kardəkəs, ğarzı-ğulə dılədə tasedəm, anədə puli çı konco biyəm, bətı bıdəm?
- Pulı ni, oməkırın.
-De çok, bə sa mənot boy okırın, əncəx puli tikə-tikə bədom.
-Ne, ne, nisyə dənibəşe bə kisə. Votə ğıyməto benibəşem, taxs jıqoy...
Mədi mamu vey ehandışe, Şəmmədi kam məsəşe. Mədi ıştə dılədə çiç fik kardışe, nıznəme, ikərədə bə Şəmmədi votəy rozi be, votışe:
-Maştə boyş.
Maştənə Şəmməd ome, dı şəv-ruj əlyəkış jəy: ın kə, ə kə, əyvon, balaxana, poplinqə ruşnə xətton okırnişe, pətronon pevnişe, lampəon dənoşe- qordınişe. İqlə mande kəy xətti bə tokə istolbə dəvaste. Mədiş vanq karde, votışe:
-Biyəyo puli, xətti dəvastım, bə tokə linə, koy səkəm, mırəxxəs bıbum.
Mədi qıy noy kulisə, lovə kardışe:
-Şəmməd, Xıdo ıştı pıə rəhmət bıko, esə qədəy quzəşt bıkə bəmı, pulədə kamişi beşi. Az peşo bebəşem çəy əvəzi.
-Zə, merdi sıxan i bəbe. Votıme sə be-şe. Dədəmən qurədə beşo, boy bıvoti: quzəşt bıkə, nibəkam, i kəpikən benıbəşem.
Mədi sədo kardışe kəyxıvand, işarə doşe. Kəyxıvand pəleto beşe, ənəho dənıvarde, oməy-beşe. Dastədə dəbostonəyi edoştışe bə Mədi. Mədiən doşe əv bə Şəmmədi, votışe:
-Pedat, dəvast maftuli bə istolbə çu.
Şəmmədi sıftə de səliğə aşmardışe pul, dənoşe bə kəşəbınə cif. Osonə lınqəon pevnişe bəştə lınqon, dəvastışe zinciron bəştə peşti- qordınişe bə istolbə çuy, de tıx-tıxi peşe bə istolbə sə, bino kardışe maftulon bə linə dəvaste.
Həminə məcolədə Mədi ome- okardışe bə kumə qəvədə de zinciri dəvastə bıə sıpə, vardışe- dəvastışe Şəmmədi pefırsiyə tokə istolbə jiyo, nişo doşe peyədə bıə Şəmməd bə sıpə, hıskiş doy. Sıpə bino kardışe istolbə doy pevate, bə Şəmmədi dərve: sıpə hav-havi, hır-hıri, çanqır-nanqıri barzə sədo Ğızləvoş peqəte duşonsə. Sıpəən sıpəbe ha! Nomışən Pələnq! Rost bedəbe bə istolbə du nıbo dı-se metrə, Şəmmədi dıl mandedəbe bo tıpe. De hay-harayi sədoş karde Mədiku:
-Im çiçe, Mədi? Im bəmı vesəğ beye? Jıqo-jıqo pidə ki, pulədə beşim? Mıni məcbur kardedəş de roy? Hiç mardəniş, xəcolət kəştəniş? –Hakanə sıpə bə tokə çu rost beədə, Şəmməd tarsiku kam mandedəbe ğəşş bıkəy, əmma ıştə hışkətu dast kəşedənibe.- Zə, odəm merd bəbe, əmə səxan kardımone, bə roziyəti oməymon. Tınən rozi biş. In nomerdəti Xıdoən penıbəqəte. Tı boy səpə çiyo okə, bıdə evom, bışum bə kə...
Şəmmədi vey lovə kardışe, Mədi kam məsəşe.
Kəy xeyzon, hamsiyon, ın hay-harayi, sıpə həpəro bıməson həmməy oməbin, ətrofədə mandəbin. Bə bepulə təmşo diyə kardedəbin, sıredəbin, dastkə jəydəbin... Kuy-kələk rost bedəbe bə osmoni çilinqə...
Oxoyədə Şəmmədi dastış dənoy bə kəşəbınə cif, çı Mədi doə pul bekardışe, qətışe bə dast,votışe:
-Biyə ıştə puli, hiççi pidəmni, ko kardıme- nıkardıme, həlolı-xəş bıbu. Sıpə okə, bıbə, bıdə evom- bışim bəştə xərobə!
-Az ıştıku penco mənot xayş kardəmbe, həmməy ne.- Mədi sıre-sıre votışe, ome bə istolbə bın, bino kardışe sıpə zənciri tokə çuyku okarde. Şəmmədi ıştə dastəki pulədə penco mənot co kardışe, şodoşe bəyji:
-Biyə, sıpə baxşə bıbu!
...Şəmməd istolbədə evoy bəyji, lınqonış bə zəmini qıneədə qıləy ah kəşəşe. İ çəşış kumə vədə bə dərvə sıpə be, sıpə tarsiku hələ larzedəbe çəy qırəçəmon. Qırdə kardışe iştə aləton, poyəy, pəleto beşeədə havar-cuvur ome bə Mədi:
-Az ıştəni bətı sıbut bəkam, Şəmməd.
Mədi ğədri ləs kardışe sıpə zincir, Sıpə vaşte bə Şəmmədi tərəf. Şəmmədi çı zınəy sıpə rəsəy bəy, huyəş peqəte bo vite. Cəmati ğəşş kardışe sırəku. Çok be, Mədi zincirış çı dasto qırd vanıdoşe , vadoəşbəy, yəğın ki, Pələnq Şəmmədi tıpə poə əkəy...
"Tolışon Sədo” nöm: 12 (24) 07 aprel 2012
|
