Xosə tolışon!
Bəşmə ın ovardnomə nıvışte fikım, çəmə ımrujnə jiemoni kali muhum problemon barədə no-peqət kardeye. Yəğın, ım sırr ni ki, 1993-nə soriku jıqo tolışon çı Azərbayconi ictimoi-siyosi jiemonədə aktiv iştirak kardənin və ya karde zındənin! Çımi 4 qılə əsos səbəb heste.
1-nə səbəb, 1993-nə sori, çə vaxtinə Azərbayconi hukməti rəhbəron ölkədə bə Tolışi milli-mənəvi hestemoni, bəçəy ıştəni ifadə karde əleh bardə exrocə milli siyosət bə! Həmonə i tərəfə milli siyosəti nəticədə Tolışədə məlum "1993-nə sori hadison” ben. Bı hadison nəticədə iblisə xisləton xalqjon ğəsto, zıne-zıne bə ciddi xaotik "seytnot” eğande. Dosə ımrujnə ruj ÇƏMƏ XALQ həmonə "seytnot”o beşe zındəni! (İnşallah, bı barədə az ıştə nav omə nıvıştəyonədə mıfəssəl söhbət bəkam).
2-nə səbəb, i tərəfo 1993-nə soriku desə ımrujnə ruj, çı Azərboyconi idarə kardeədə bə avtoritar – diktatura usulon prioritet doə kali yolə vəzifə soybon ölkədə bardə tayfabozəti, reqionbozəti, rışvəbozəti, səyku bə po karrupsiyanerə siyosətən bıbu, çə tərəfoən çəvon "milli ıştəni ifadə karde” roədə fəaliyyət nışo doə ruşinfikon de şər-şəbədə, iftiro, behtomi dimbədim oqəte bə! De qeyri-huquqi kazuson Tolışi ruşinfikon bə zindon dəndən, çəvon coni səydən! (Rəhmət şə professor Nəvuzəli Məmmədovi faciə, bə Hilal Məmmədovi sə vardə musibəton bımi bariz nımunən).
3-nə səbəb, tolışon ıştən qınoye! Çəvon xarakterədə lonə qətə ətalət, loğeydəti, biganəti, ictimoi-siyosi noşiəti, kənoədə mande, ijən bə çəmə milli-mənəvi rostbemoni ciddi maneə bə kali co mənfi cəhətonin!
4-nə səbəb isə boy, ıştəni çı Tolışi xalqi "təsubkəş” elan kardə i qrup odəmon muəmma əməlonin! Duze, əvon de xalqi dimbədim unsiyətədə bedənin! Çəvonki virtual aləme! İnternet, sosal şəbəkon çəvon məkone! Əvon kamin, ammo çəvon vardə ziyon hiçiən sıftənə aşmardə səbəbonku bə dumo mandə nin. Sıftə votemon, qabu bımon fik nıdəmon!? Xəyli no-peqət kardəbəpeşt, bənemon ne!.. Çımon hərəkəton sıftə-sıftə bə odəmi soyə ləğləğə omedən. Guya ki, ımon de Tolışi xalqi navəşənon "tənqid karde” məşğulin (Əncəx, ın həx bəvon ki doə, zıne bedəni). Amma, əslədə ısə boy, çəvon ko de ve ciddi qıləy anti təbliğat aparati təsiri tənzim bedə! Çəvon ideologiya xətti konkret hədəf heste! Im, de ve "incə”, hiyləgərə roy, nam-nami bə Tolışi oxi beşeye!.. Dınyovindemonşon zəif bə xomə nuperəson beyni, bə xalqi həqiqi lideron əleh de erjonə, populistə, emosionalə statuson, komenton, video rolikon pur kardən! De hır-hıri cohilon ağli dəgijındən, çaş-baş oqətdən. Imon bo xalqi məhv kardero ve yolə təhlukən! Həyf ki, ın çırkinə xisləti soybon bə kali "səpurə” cohilon de roy təsir kay zındən. Bə Tolışi rosbemoni dışmen bə kali "mərkəzon” bo jıqo odəmon fəaliyyətiro həm maddi, həmən texniki vəsait co kardero çınığəti kardənin! (Bamə ısə boy, Tolışi zıvonədə bo qıləy qəzet bekay, ya mədəni tədbir dəvone nə hukmət, nə co xeyriyyə təşkilaton i mənot co kardənin! Bə çiçi nail bedəmon, deşdə şəxsi vəsaiti bedəmon!).
Çəvonədə i kəsi ğərorış qətə çı Urusiyəti pen kəllədə. In xonəxo çı Tolışi ictimoi-siyosi prosesonədə hiç fəaliyyətış bə ni! Bedəni zıne, de çiki zəkəzi, de çiki puli hıryə video-texnikə vasiton kırtəmetrajə videorolikon kəşdə, noydə bə YouTube. Bənə havzəqoduşi vaştə jıqo-jəqo, çəğın bear-beari mandə çı kamera vədə, ıştə qəv-quşi cudə. Hay-huy karde-karde dımjon doydə, hələ-hulə ehaşdə, sə-sıxan, təhqir, şantaj kardə Tolışi qıləvıjnə ictimoi-siyosi xadimon, şairon, ijənən co ruşinfikon! Tolışi ə navəşən ni ki, çəy kırtəğə nığando, əy təhqir nıkə!? Boşdəno i kəsıj "idel” peqətə, bəy itaət kardə! Həməkəsiən bə xonəxo itaət kardero de ciddi-cəhdi bə əlləyəke! Çə i kəsi nomo hejo "spekulyasiya” kardə ın nozəcunqə! Çəy hədəfədə ə odəmonin ki, əvon real bə ha çətinəti sinə omedən, de çı Qarbaçovi "Perestroyka”ku jıqo, şəv-ruj be təmənno bo Tolışi mədəniyyəti, adət-ənənon, folklori, tarixi, ijənən co milli-mənəvi dəyəron hifz kardero, nığo doyro, ən əsosi, ın hestemoni inkişaf karde roədə bə əlləyəkin! Iştənən, çı ha qıləvıjnə tolışi barədə de do-dımjoni, bədu yəndı 4 - 5 qılə rolik kəşedə. Çəğın çəy fıskı-vo beşedə, ya ne? Məqsədıjən ıme ki, xalqi bovə kardə abrunə şəxsiyyəton exroc bıkə, bə məsxərə bınə, çı nufuzo eğando!.. Mılxəs, ın beməxə pidəje ki, çı Tolışi yurdi okıştıno!..
Bo ədaləti xotı i qılə ımi vote bəbe ki, əqəm ın xonəxo bənə sıftənə ğəzinə, Facebook-ədə ıştə fəaliyyətış bə Tolışi poeziya, folklorİ, ədəbiyyati, bəçəy toponomika, oykonomika tədqiq karde həsrış ka bəbəy, ğasti qıləy xəy bədəy, nəinki de jıqo avanturist, rınə kon məşğul be!
İ kəs ısə boy, nıştə qıləy Tolışə rəyonədə. In kəxəlis ıştəni, ıştə maşini internetədə curbəcurə pozonədə reklam karde-karde, bə şöhrətpərəstəti aludə bə! Yəne, "Nərgizə” noxəşiş qətə! Odıjmon omə çı fəğırə Tolışi navəşənon. Ha curə qəvoməy vadoydə çəvon həxədə. De roy pidəje rujomədə bımando! Məsəmone ki, çəy fəğırə balon Urusiyətətə ko kardən, ğəzənc kardən, pul ğandən bayro. Isə boy, çımi əvəzi ın beməxə de kon məkrinə ğıvvonsə xanboz, dasbədast doydə, bo Tolışi jiemoni ımruj kam-ve zəhmət kəşə qıləvıjnə zon əleh ciddi əks təbliğat bardə. Iştənən, ve behəyoye, sıxan bəy təsir kardəni! Şər-şəbədə, dıvu vote, - ın odəmi boştə jiemoni kredo peqətəje! Bənə vaştənə zəmon-zəmon curbəcurə siyasi təşkilaton uzv bə. Çı Tolışi nomi ən yolə əlehdaronədə qıləy bə! Hiç vaxt bo Tolışi jiemoni koj ka ni! Bə 60 sini nez bə! Osəmə, ısə Tolış bəçəy yod omə. Əvən ki, çoknə omə, boçi omə!?..
İ kəsən heste ki, şəv-ruj internetədə nıştə qıləy əndrabadi kresloədə, vədəjən qıləy nootbuk noə! Ləşıj qədəliən bıbu, hıkkəj veye! De minvoli, ın qədə merd, ruji 100 kərə bə podşoəti eşq eqındə... In xonəxo de tırki məsəli, "yetənə yetirir, yetməyənə də bir daş atır” prinsipiye ko kardə. Bo Həxi xotı ote lozime ki, ın kəxəlisi vaxtədə çı Tolışi rostbemoni roədə çokə zəhmətış kəşə! Amma, əv ımruj bedəni zıne, bə çiçi qorə, çı ritmo beşə! Iştə ənə zəhməti jəydə bə zəmin! Çı Tolışi "milli ıştəni ifadə karde” roədə real zəhmətkəşon, ya zıne-zıne, ya nızne-nızne, (ğastiyən pəxılətiku) oj-oşko bə məsxərə noydə, bəvon qərəzinə pearış kardə. Bənə veəzınə kijə eqnə bə tələ! Iştən lınq-poçəye kudə, pidəje Tolışi navəşənonən bəştə ruj eğando? Bo məqsədi, hətta əvoni şantaj kardejən bəştə ayb omdəni!? Mılxəs, ın xonəxo ımruj bə Tolışi ğərəz ziyoni, hiç xəyrış ni!
Bı virtual odəmonku çan kərə virtual parsəmone ki, Şımə ənə oynon jəydəjon, bə real ko kardəkəson əleh de qərəzi, de şər-şəbədə ənə əks təbliğaton bardəjon! De "tənqidi” nomi əvoni təhqir kardəjon! Votdəjon ki, "Tolış bəpe, çı Azərbayconi hiç qılə ictimoi jiemonədə iştirak nıkə, bə hiç siyosi proseson umjən nıbu! Çumçıko, əvon tırkin, millətçin, çıbənəm cısk şe, kask oməy!..” Imi bə sə dəşemon! Bəs, Şımə ıştən bə Tolışi konkret kon roy məsləhət kardəjon? Bıvotən, kon roy: - Hiç roy?.. Cəvobın ni?
Əlbəttə, cəvobın ni!!! Çəvobın ıme: - "Tolış, lınqon dıroz bıkə, bımard!”
Im bəy oşedə: Fərz bıkəmon ki, 9 kəsi boştə ğəzən, hard-bırəv, ğab-keçəjon peqətə, 2-3 rujə bo istirohət kay, şən bə qıyə. Harde vaxt omə. Dı kəs izıme vardə, i kəs otəş səndə, se kəsən xurək patdə. Ə se kəsən mandən bə kəno, tamşo kardən. Xurək hozı bə peşt, şəş kəs dıçu qındə çı hozə xurəki harde. Bə se kəsi ısə boy, təklif kardənin. Əvonən, hakənəy ıştə sədo bekardən ki, "bamənən ekə...n”. Amma, ə şəş kəsi fik ıştə luzisəye! Çımon mız-mızi hiç məsdənin... Xurək orəxəbəpeşt, ın şəş kəs osəmedə ki, çəmə se qılə "tamşo əkə” həmron mandən vəşi!.. Xəbə səydən ki, şımə bə kəno ço mandijon!? Vəşi mandə se kəs ıştə qıy noydən kulisə, de vəşiyə luzi, tam-tami erəxdən bə şəş kəsi toxə dimi... Mandən sute-sute...
Xulasə, ın xonəxon deşdə kali "zuy bıqəton” ın roy bə Tolışi təklif kardən!.. Əqəm bımi ro bəbe ote?
Hurmətinə tolışon!
İ sore ki, Azərbaconədə "Azəri – Tolış İctimoi İbemon” nomədə qıləy ictimoi təşkilatmon soxtə! Əmə ıştə fəaliyyətədə çı Azərbayconi Respublika Konstitusiyadə bo xalqon "ıştəni ifadə kardero” təsbit bə maddon, ısənə çəmə ölkə de kamə xalqon huquqon əlaqə umjən bə Beynəlxalq Konvensiyon, Xartiyon, bı barədə çı AR Prezidenti Fərmani dastədə əsos qətdəmon. Məramımon, çı Tolışi mədəniyyəti, tarixi, mətbəxi, adət-ənənə, umumiyyətlə əçəy həmə milli-mənəvi dəyəron hifz karde, nığo doy, rost kardeye!
Eyni zəmonədə, Azəri – Tolış İbemon təklif kardə ki, ha tolış çı Azərbayconi ictimoi-siyosi jiyemonədə fəal iştirok bıkə. Azərboycon çəmə inə vətəne, çəy dövlətmandəti bamə azize! Çəmə de vətəni tale anqıl bə hiç koədə kəno mande həxmon ni! Tolışi bı zəminədə po qəte tarixış bəlli ni! Tolış çı ölkə jiemonədə həm iqtidari, həmən muxalifəti fəaliyyət nışo doə həmə siyasi təşkilatonədə bəpe fəal iştirak bıkə! Im çəy həxe! Tolış bəpe ıştə inə vətən Azərbayconi idarə kardə həmə sahonədə - Dövlət strukturonədə, Bələdiyyə, Parlamenti, Prezidenti vıjne prosesonədə fəal iştirak bıkə! Ən əsosi əve ki, bı vıjnə prosesonədə ıştə namizədon bıdə!
Azərbaycanədə demokratik dəyəron inkişaf karde, ozod, bərabər huquqinə vətəndaş cəmiyyət soxte, bə insonon Konstitusiya huquqon, çəvon milli ıştəni ifadə huquqon hurmət karde bo Tolışi prioritet məsələye! Jıqo cəmiyyətonədə inson xoşbəxt bəne be! Əqəm çəmə Dövləti demokratik təsisaton bənə Avropa sivil dəyəron inkişaf bıkən, bəvədə çı Tolışi problemon, əsasən həll bəben! Boşdə xeyzonon nığo doy qorış çı vətəno dərbədər bə merdon, didərgin eqınyə tolışonən obəqarden bəştə kan!
Əmə təklif kardəmon ki, əqəm Tolış de roy bışu, əlbəttə, "ğəzənədə patə bə hard-bırəvədə” əvən Iştə layiq bə pay bəne pebəqəte! Xulasə, Tolış ğəzənc bəka!
Ne, əqəm bənə bə "se kəsi” bə kəno bımando, tamşo bıkə, bəvədə rə-di çəy oxınə nəfəsən bəbırye!
Be bəlağət vote bəbe ki, Azəri – Tolış İbemoni bı i sori, çı Tolışi milli iştəni dərkədə, əçəy ictimoi fəal beədə, siyasi rostbemonədə çaşvində zəhmətış kəşə!
Əzizə tolışon!
Fik bıdən, çı Azəri – Tolış İbemoni təklif kardə ro ruşinə roye! De fərasəti no-peqət kardə bə, oxiyədəş mayak çiyə ruşinə roye! Çəmə xalq de roy bışo, nezə zəmonədə çəy həm milli-mənəvi, həmən maddi jiemonədə Şımə bə ve yolə nailiyyəton şoyd bəbejon! Şubhə ni ki, ın ro ve yolə zəhmət, tijə zəka, proqmatizm, intellektual dınyovindeəti tələb kardə roye. Bı roədə emosiya hiç vırəj ni! Bı roədə kon tolış bəmə ağılmandə məsləhəton, təklifon bədo, hətta əməni həxədə, be qərəzi, de ədaləti tənqid bəka, ısətnico bəy "ve sağbi” votdəmon!
Əyən Bəşmə nəzə bırosnım ki, bı nezono, yəne oktyabrə manqi 9-də çəmə ölkədə tojə Prezident vıjniyə bəbe. Kon namizədi Platformadə Çəmə vətəndaş huquqon, çəy tərkib hissə bə milli ıştəni ifadə huquqon vəy çok-çoki təsbit bəben, Tolışon həmə bəy sədo bədon!
Bəşmə de ve yolə hurməti,
Mehdibəy Səfərov
Azəri – Tolış İctimoi İbemoni sədr,
"El” Hərəkati sədri muavin
Milli Şura uzv
