(Çəmə həmsebət şair Xanəli Tolışe)
1. Filosofon votedən ki, ofəyəmonə insonon, bə cumlədə şairon talanti səvon se ğısme:1) xəlği qəncinə folkloriko bəhrəməndbey. 2) qeneseoloji rəğ-rişəko, tərbiyəko omə keyfiyəton əxz kardey. 3) de səy-puşi, de zəhmət kəşey bə ovandon nail bey. Kome Şımə talanti səvonon?
- Ofəyəvonəti bino kardəme kanə əsri 50-nə soronədə, çe folkloro, çe pı-moə şinə şeirə zıvono bəhrəmand bıəm. Çımı pı-moə miyonə məktəbo omutə şeiron, folklorə nımunon, nəğılon, məzənqulə əhvoloton qəp əjənin bo əmə, do avlodon. Azən çə məsəyon səpe ziyod-kam ko kardəme, çoknə bəvoten, eparzınəme ıştə dıli parjinədə, sənibəton ofəyəme.
2. 54 sor pedaqoq-muəllim ko kardone, 25 sor məktəbədə direktor bəyon. Pedaqoji fəoliyəti şinə vaxtədə votışone: “ Sinnı dəvardə, bımand bə kəno”. Hukuməti ın fərmoni bə məktəbi pemijə, bə muəlliməti vərdış kardə Xanəli Tolışi çı curə təsir kardışe?
- Bevəc təsir kardışe. Məvuji çımı kəş-por siye. (Bı movzu çand şeir həsr kardəme) Xəşəcon bıbon çımı şairə həmroon. Qırdə bedəmon bə i vırə: şeir handedəmon, ray-təklifon doydəmon, çokiyon məsləhət kardedəmon çap bıbuy, zəifon səpe ko kardedəmon. Ha jıqo bekoəti peşti sındınedəmon. Stress, həyəcon, malxolion-çe yolə bəlonku perəxedəmon.
3. Bədiiə ofəyəvonəti bino kardone məktəbo handə vaxtono. Sıftənə mətbuə əsəron dərcbə 1958-nə sori “Yeni həyat” qəzetədə. “Bir ovuc su” oxonə kitobon çapbə imsor 2015-də. 60 sore ki, de şairəti dastkoyon. Çı əcəb dast penıqətone şairəti pişəku?
- Bə Həzrət Əli (ə) votedən: “Fılonkəs hejo bəştı vəynə beşedə, ıştı bevəci votedə, bəs tı boçi bəçəy vəynə hiççi kardedəniş?” Əli (ə) votedə: “Əv ıştə bevəciku dast kəşedəni, az boçi dast bıkəşım ıştə çokətiku?”
Dəvardə əsri 50-nə soronku şeir dımıne, az de şeiri həmrom. Həmro ıştə həmro şoədəni. Şeir bəmı maddi cəhəto hiççiən nıdo, bəmı mənəvi dastəke, çımı şinə cone, mıni jivnə cəne, sofə xune.
4. Şımə təhsil zıvon tırki, inə zıvon tolışiye. Bə tolışi sıftənə şeiron bə Xanımə dodo-bəştə inə həsr kardone sərbozə xıdmətədə:
- Bə tuk şedəş maştə-maştə,
Bomı ranqinə donə kaştə.
Mını ıştə dılo haştə,
Ha çımı Xanımə dodo...
Həlbət ki, poliqlotə şairi kom zıvonədə şeir nıvışte de ilhomi-təbi omeye. Həm tolışiədə, həmən tırkiyədə de rohəti nıvıştedon, bımi çokəən noil bedon. Bəs Şımə kom zıvonədə nıvışteədə həniyən vey xoşhol bedon?
Bə tırkiən, bə tolışiən nıvıştedəm. Hətta bə urusiən şeironım heste. Rosti bıvotım, har zıvonədə bəştə piyəy rəsedəmbu, rohət bedəm. Şubhə ni ki, bə tolışi-- inə zıvonədə nıvışteədə ıştəni tikəyən çok hiss kardedəm, ıştə fikfami həniyən vey rohət ifadə kardedəm.
5. Bənə co şairon Şımənən kitob çap kardeədə 40 sor bə di dəqıneyon. Bımi kom amilon səbəb bin: məsuliyət, tars, iqtisadi çətinəti, bəştə nıvıştəyon biqonəti, bıhandon befayəti?
- Kitob çap kardey az qıləy band zınedəbim. Bə koədə sərıştəm nıbe. Çoknə bəvoten, ıştənə kitobi ləzzəti zınedənıbim. İminə kitobım çapbe de şair Qəni Bəxtəvəri xəy-dıvo. Deəyən kitobi şini nışte bə çımı coni. Çəyon ıştən bə həvəs dəşim, binom noy ıştənə kitobon ıştən çap kardey. Tosə esəti nəv qılə kitobi xıvandim: “Qaranquş yuvası” (1999) “Vənəşə” (2000), “Şinə çay” (2001) “Kərbəla karivanı” (2002), “Bağışla” (2004) “Ox vətən , vətən “ (2012) “Dünya, mənə halal eylə “ (2013), “Qəm karvanı “ (2014) “Bir ovuc su” (2015)
6. Rəhmətşə Əyyub Xankişiyevi, Vaqif İbrahim Huseynovi poeziya dərnəqon (Masalli), “Ruşnə”, “Fovcul-fusəha” ədəbi məclisonədə (Lankon) perəsə Xanəli Tolışi ğəzənc çiçbe?
- Ğəzəncım əv be ki, şeir-sənət çiçe, çoknə bedə, omutıme. Sıxani çoknə xarc bəkan, zınəme. Zınəme ki, sıxan çiçon karde bəzıne. Eli dılədə, milləti arədə bənə şair-sıxanvəri nomin bim. Şairəti bəmı şan-şohrət doşe.
7. Haliyədə Masalli ədəbi məclisi sədrbə Xanəli Tolış cıvonə şairon perosneədə bə çiçon noilbedə?
- Masalli ədəbi məclisədə (“Göy qurşağı”// “Nənə hanə”) ənıvışton veyin: piron, cıvon, nuperəs... Şeiron, hekoyəon handəmon, çoki çok, bədi bəd co kardəmon, zəifon səpe ko dodəmon kardey. Əsəri texniki cəhəton, məqsəd-amali həxədə məsləhəton, ray-təklifon doydəmon. Tənqid, təhlilon bardəmon. Ki bə tənqidi tov vardedəbu, əv çokə şair bedə: bənə Balamirzə, Məmməd Ağa... Cıvonə şaironədə Bəhram Şəms, İlqar Miyonkuj yolə umu doydən...
8. Bəşmə şeiron çandon mahneon peğandəbə, klipon kəşəbə. De bəstəvonon, de muğənniyon arədə şımə koon çı fayədəy?
- Çımı şeiron, mahneon, bəhri-tə`vilon vəyonədə, şotkomonədə handə bedən. Səməd Tolışi, Şahin, İsrail ijən co kəson handedən çımı peğandəyon... Hiç xanəndə ya muğənniku xayş kardəm ni ki, bıstənən, peqətən çımı mahneon bıhandən. Bə ki kom şeirım xoş omə, handəşe. Tamada, sərxeon həmçinin, vəyə-koyonədə çımı əsəron qeşonə oko doydən. Xıdo bə həmə xəşəconi bıdo!
9. Tolışi kino sənəti rostemonədə zəhməton veye. Ssenari muəllif, kino aktyor, kino rejissor bıəyon. Bı sahədə koon cı curə şedə?
- Tolışi kino sıftə noğo bıdə çəmə avlodon bən. Taleh, Nicot, Əlyar, Xanımə Dodo (çəmə şinə moə) noəmone tolışi kino bə poysə. Hakanə rejissor, məsləhətvon, aktyor bəm. “Dıləsut”, “Dıvo”, “Dodo”, “Tolışi lətifon” (I-IV seriyon) “Feyzbuk Səftərəli” video-filmon bə məydon omən. Çımınən ənəyo kamişi zəhmətbə...
10. Bı nezono ıştı nezə duston, ğohomon əhatədə 75 sorə sinnon ğeyd kardone. 75 sinn bəşmə çiç votedə?
- Vey səğ bıbun çımı duston, şairon, həmroon, dəvonişone çımı 75 sorəqardış. Tarifon ve bin. (“Mıni tarif məkən” nomədə qılə şeirən nıvıştəmbe, nıznəme, handonebu?) Ha, 75 sin bəmı çiç votedə? Yəğın jıqo votedə:
--Çok bınıvışt, vəzmin, kırt, kam bınıvışt, ve fik bıkə: Əzrail Lələ qırdo tı qardedə. Iştəni təm-tum bıkə, hozı bımand. Iştə çap nıbə nıvıştəyon qırdə bıkə, bə çap bıdə. Peş tı iştı nıvıştəyon ki çap bəkay? Avlodon səğ bıbun boştəno, bəvon əz mədə.
Iştə Xıdoku vey-vey rozim. Bəmı anə sinn doəşe, Sovə Xanəli oxoədə şair Xanəli kardəşe, nomıjəvoj, təğvaninə mısılmon kardəşe, şuk bəçəy yoləti!
Musahibə bardışe:
Allahverdi BAYRAMİ
09. 06. 2015
